Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Sąd właściwy w sprawie o zachowek od lipca 2023
Jest lato? To muszą być jakieś zmiany w przepisach. Właściwie to troszkę taki żart – zmiany w przepisach mają miejsce przez cały rok.
Teraz jednak – z początkiem lipca – wchodzi w życie duża nowelizacja przepisów k.p.c. czyli kodeksu postępowania cywilnego.
Zmian w przepisach jest jest naprawdę sporo, ale dziś chcę wspomnieć o jednej z nich – dotyczącej właściwości sądu w sprawach o zapłatę.
To ważne – zwłaszcza jeśli zdecydowałeś się samodzielnie wnosić pozew do sądu.
Sprawa o zachowek – właściwość rzeczowa
jest właśnie sprawą o zapłatę określonej kwoty pieniędzy. I w zależności od tego, ile ta kwota wynosi właściwy może być w pierwszej instancji sąd rejonowy albo sąd okręgowy.
Do tej pory zawsze (no dobrze, może „zawsze” to przesada, ale od bardzo dawna było tak, iż jeśli domagałeś się kwoty powyżej 75.000 zł trzeba było wnosić pozew do sądu okręgowego.
Teraz ta kwota będzie sporo wyższa (w sumie to już jest, gdyż mamy lipiec i przepisy weszły już w życie)
Zobacz, co stanowi art. 17 punkt 4 kodeksu postępowania cywilnego – w aktualnym jego brzmieniu, po nowelizacji.
Zgodnie z tym przepisem w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 100.00,- zł właściwy będzie sąd okręgowy – jako sąd pierwszej instancji.
Czyli obecnie – inaczej niż było kiedyś – jeśli pozywasz o zapłatę kwoty np. 92.000 zł. to właściwy będzie sąd rejonowy.
Możesz zapytać, kto określa kwotę wartości przedmiotu sporu? Cóż – odpowiedź jest prosta : robi to sam powód.
Tak, to Ty wnosząc pozew określasz, jakiej kwoty się domagasz.
I wnosząc pozew warto się dobrze zastanowić, jakiej kwoty będziesz domagać się od pozwanego – od wysokości tej kwoty zależy nie tylko właściwość sądu, ale też wysokość opłaty, jaką będziesz musiał uiścić przy wnoszeniu pozwu do sądu.
Wiem, dokładne określenie tej wartości przedmiotu sporu może nie być łatwe. Na szczęście w trakcie procesu jest możliwość modyfikowania tej kwoty – np. rozszerzyć powództwo.
Chcesz, aby Twoja sprawa była rozpoznana możliwie szybko? Wnieś sprawę od razu do właściwego sądu, tak aby nie powstała konieczność przekazania tej sprawy.
(bardzo szybko i tak raczej nie będzie, ale konieczność przekazania sprawy do właściwego sądu może sprawę znacznie przedłużyć)
Potrzebujesz mojej pomocy w sprawie o zachowek? Napisz do mnie wiadomość.
Czy rodzeństwo musi mnie spłacić?
To chyba jedno z najczęściej zadawanych pytań. Nie wiem nawet, ile razy już słyszałam takie pytanie. A w takich sytuacjach najczęściej chodzi o darowizny dokonywane przez rodziców na rzecz jednego z dzieci.
Każdy może zupełnie dowolnie dysponować swoim majątkiem.
Oznacza to, iż rodzic, będący właścicielem nieruchomości, może podarować swoją nieruchomość jednemu z dzieci.
(w sumie to może też podarować tę nieruchomość innej osobie)
Co więcej – o fakcie darowizny darczyńca nie musi informować innych osób, w tym pozostałych dzieci.
Wydaje Ci się, że to niesprawiedliwe? Może i tak, ale dalej: każdy ma możliwość dowolnego dysponowania własnym majątkiem.
Rozumiem jednak, iż może być to czymś przykrym gdy dowiesz się o takiej darowiźnie na rzecz rodzeństwa przez zupełny przypadek.
Tak, byłoby lepiej gdyby przekazywanie majątku w rodzinie odbywało się inaczej.
Wiem jednak, jak bardzo różne są sytuacje; jak różne motywy mają rodzice decydując się na przekazanie w darowiźnie domu czy mieszkania na rzecz jednego tylko z dzieci.
Masz rację, przekazywanie majątku w rodzinie powinno wyglądać inaczej, tylko teraz wracamy do pytania postawionego w tytule:
czy rodzeństwo musi mnie spłacić?
zakładając, iż została już dokonana darowizna na rzecz Twojego brata czy siostry przez rodziców, Ty zaś podobnej darowizny nigdy nie dostałeś – mogą pojawić się pytania, czy Tobie coś także się należy.
Wspomniałam już: każdy może dowolnie dysponować swoim majątkiem.
Załóżmy, iż dowiedziałeś się przez przypadek, że rodzice podarowali nieruchomość bratu czy siostrze: może zadajesz sobie pytanie czy teraz rodzeństwo (albo rodzice) muszę w jakiś sposób cię „spłacić”?
Niestety, odpowiedź może być dla Ciebie rozczarowaniem. Nie – w takiej sytuacji nikt nie musi Cię od razu „spłacać”.
Czy więc nic Ci się nie należy i niczego już nie dostaniesz? Tego nie powiedziałam.
Przepisy spadkowe przewidują „coś takiego” jak zachowek.
Kto i kiedy może domagać się zachowku?
Może kojarzyłeś zachowek jedynie z sytuacją, gdy spadkodawca napisał testament i nie uwzględnił w nim jednego z dzieci, przekazując majątek pozostałym dzieciom.
Tak, ale to jedna z sytuacji, gdy może być aktualne roszczenie o zachowek. Ale – jak pewnie już wiesz, bądź też się już domyślasz – to jeszcze nie wszystko.
Przepisy prawa spadkowego przewidują bowiem doliczanie darowizn do masy spadkowej. Tak więc, w sytuacji gdy była umowa darowizny na rzecz rodzeństwa, bardzo prawdopodobne, iż możliwe będzie w przyszłości dochodzenie zachowku od obdarowanej osoby.
A o jakiej kwocie mowa gdy rozmawiamy o zachowku?
Zgodnie z treścią przepisu:
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
I tu jeszcze istotna informacja – w odniesieniu do tytułu tego wpisu. A chodzi o to, kiedy możesz wnosić ten pozew o zachowek.
Jak wspomniałam: rozumiem, że jesteś rozczarowany i trudno Ci jest pogodzić się z decyzją rodziców. Ale to nie znaczy, iż możesz wnosić pozew od razu po tym, jak tylko dowiedziałeś się o darowiźnie. Tak to nie działa.
Pozew o zachowek będziesz mógł wnieść (zakładając, iż spełnione są przesłanki) dopiero po śmierci spadkodawcy.
Tak, każda sytuacja jest inna. Są też różne umowy przenoszące własność nieruchomości. Zawsze warto przeanalizować co dokładnie wynika z treści księgi wieczystej nieruchomości.
A już na pewno warto przeanalizować odpis księgi wieczystej przed wniesieniem pozwu.
Potrzebujesz mojej pomocy w sprawie spadkowej? Napisz do mnie wiadomość.
Dziedziczenie przez dziecko spoza małżeństwa
Sama nawet nie wiem, jak często już to pisałam: w sytuacji gdy spadkodawca nie napisał testamentu, ma miejsce dziedziczenie ustawowe.
W testamencie oczywiście wskazujesz jako spadkobiercę dowolną osobę.
A jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe:
Zgodnie z treścią przepisu:
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych.
Żaden przepis nie różnicuje sytuacji dzieci pochodzących z małżeństwa i tych pozamałżeńskich.
Chyba dobrze, że tak jest? Masz inne zdanie – chętnie się dowiem, dlaczego tak myślisz.
Doprecyzuję jeszcze : pisząc dzieci spoza małżeństwa mam na myśli nie tylko dzieci z nieformalnych związków, ale także dzieci z wcześniejszych małżeństw.
I (niestety) często tak jest, iż ktoś zawiera (kolejny) związek małżeński i nie ma zupełnie kontaktu z dziećmi z wcześniejszych związków.
(nie oceniam, naprawdę po wielu latach prowadzenia spraw spadkowych i rodzinnych zdaję sobie sprawę, jak różnie bywa w życiu)
Tylko jeśli taka sytuacja dotyczy Ciebie: jest coś, o czym warto pomyśleć. A to „coś” to nic innego jak dziedziczenie.
Może zastanawiałeś się kiedyś, co będzie w sytuacji gdy nie napiszesz żadnego testamentu?
Co gdy nie napiszesz testamentu?
Cóż, w takiej sytuacji dziedziczenie nastąpi zgodnie z zasadami opisanymi w kodeksie cywilnym.
Myślisz, że to żaden problem? Oczywiście może tak być, że nie będzie problemu, ale… skutkiem dziedziczenia będzie powstanie współwłasności, a to niestety generuje wiele problemów, w szczególności gdy mowa o nieruchomości. Tak, ustalenie sposobu korzystania z nieruchomości i ponoszenie kosztów utrzymania nieruchomości naprawdę bywa problematyczne.
Większy problem może pojawić się w sytuacji gdy dziecko będzie jeszcze małoletnie. Jeśli konieczna będzie sprzedaż nieruchomości – potrzebna będzie zgoda sądu. A uzyskanie takiej zgody może niestety
Tak więc – co w takiej sytuacji? W pierwszej kolejności możesz jednak rozważyć napisanie testamentu.
Testament
dobrze przemyślany testament rozwiązuje wiele problemów. Zawsze powtarzam, iż warto testament napisać, zwłaszcza w nieco bardziej skomplikowanej sytuacji rodzinnej.
Pomocna może być tu taka instytucja prawa spadkowego jak „zapis windykacyjny”- jeśli chcesz przekazać w oparciu o testament konkretne rzeczy dla konkretnych osób.
Tylko pamiętaj: to że testament „rozwiązuje wiele problemów” nie oznacza jeszcze, że rozwiązuje wszystkie problemy.
A jak już mowa o testamencie: z testamentem łączą się m. in. takie pojęcia jak:
wydziedziczenie
przepisy prawa spadkowego przewidują „coś takiego” jak wydziedziczenie. Tylko jest tu kilka istotnych kwestii, o których musisz pamiętać.
Nie można wydziedziczyć kogoś bez konkretnego powodu. I co więcej – nie może być to zupełnie dowolny powód, tylko jeden z tych, które zostały konkretnie wskazane w treści przepisu kodeksu cywilnego (dla zainteresowanych: chodzi dokładnie o art. 1008). czyli: nie wystarczy po prostu napisać: „wydziedziczam mojego męża” czy też „wydziedziczam mojego syna”.
Poza tym: jeśli chcesz wydziedziczyć dorosłe już dziecko, a ono ma swoje małoletnie dzieci – zastanów się, czy wydziedziczanie kogokolwiek to dobry pomysł.
To, że wydziedziczysz swoje dziecko nie oznacza w żaden sposób, iż wydziedziczone będą też wnuki.
zachowek
możesz oczywiście wskazać w testamencie jedno dziecko jako spadkobiercę. W ogóle w testamencie możesz wskazać dowolną osobę jako spadkobiercę.
To w sumie zdarza się dość często. I może być to dobrym rozwiązaniem. Tylko… czy pamiętasz, że przepisy prawa spadkowego przewidują coś takiego jak zachowek?
Jeśli w testamencie wskażesz tylko jedno dziecko jako spadkobiercę: musisz liczyć się z tym, iż pozostałym będzie przysługiwać uprawnienie do domagania się zachowku.
A jeśli odziedziczony majątek ma dużą wartość to i zachowek może stanowić spora kwotę.
Testamenty i prawo spadkowe to jeszcze nie wszystko, co może wziąć pod rozwagę. Są jeszcze…
Umowy przewidziane w kodeksie cywilnym
testament to nie jest jedyne rozwiązanie. Można rozważyć zawarcie umowy, którą przewidują przepisy kodeksu cywilnego. Taką umową jest np. umowa dożywocia. Pisałam już o tej umowie. Jeśli masz pytania – zostaw je w komentarzach, jeśli będzie zainteresowanie tematem – na pewno wkrótce wrócę do tematu. Pamiętaj tylko, iż umowa dożywocia nie jest rozwiązaniem wszystkich problemów.
tak więc : zastanów się, co jest Twoją intencją.
Jeśli to już będziesz wiedział: możesz szukać rozwiązań.
Masz swoje przemyślenia – podziel się nimi w komentarzach.
Potrzebujesz konsultacji w swojej sprawie? Napisz do mnie wiadomość.
Powołanie do spadku osoby niespokrewnionej
W testamencie możesz wskazać jako spadkobiercę dowolną osobę. Możesz też wskazać w testamencie dziecko.
Tak, dziecko jak najbardziej może dziedziczyć na podstawie testamentu.
Co więcej: spadkobiercą nie musi być osoba fizyczna – może być to osoba prawna np. spółka czy fundacja.
Jeśli więc z jakiegokolwiek powodu chcesz wskazać w testamencie osobę spoza rodziny: odpowiedz sobie na pytanie, kto ewentualnie byłby uprawniony do zachowku.
Jeśli tego nie rozważałeś, sprawdź co stanowi art. 991 kodeksu cywilnego:
Czy wiesz, kto miałby prawo do zachowku?
Krąg osób uprawnionych do zachowku jest nieco węższy niż krąg spadkobierców ustawowych.
Zobacz, co dokładnie stanowi przepis:
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeśli są osoby, które mogłyby domagać się zachowku od spadkobiercy testamentowego:
musisz liczyć się z tym, iż ktoś w przyszłości faktycznie z takim pozwem wystąpi.
A dla spadkobiercy testamentowego będzie to spory problem.
Nie dość, iż taki niespokrewniony spadkobierca raczej nie uniknie podatku od spadku, to jeszcze będzie musiał zmierzyć się ze sprawą w sądzie (a niestety takie sprawy zazwyczaj wiążą się z dużymi kosztami i długim czasem trwania)
W takich sytuacjach wcale nierzadko spadkobierca musi np. sprzedać odziedziczoną nieruchomość, aby móc zapłacić podatek i zachowek.
I tak, osobą niespokrewnioną nie musi być sąsiad czy koleżanka z pracy – chociaż oczywiście nie ma przeszkód aby wskazać jako spadkobiercę sąsiada czy koleżankę.
Osoba, z którą pozostajesz w (długoletnim) nieformalnym związku jest w świetle prawa osobą obcą.
A jeśli spadkobiercą testamentowym ma być dziecko
jest coś, o czym warto wiedzieć. nie zawsze odziedziczonym przez dziecko majątkiem muszą zarządzać rodzice.
Przepis ten znajduje się w kodeksie rodzinnym (nie w kodeksie cywilnym).
W umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W wypadku takim, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, sprawuje zarząd kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Sam więc widzisz: są różne możliwości, a każda decyzja wiąże się z określonymi konsekwencjami.
Potrzebujesz mojej pomocy w sprawie spadkowej? Napisz do mnie wiadomość.
Czy intercyza ma wpływ na dziedziczenie?
Zacznijmy od tego, iż „intercyza” to pojęcie dość potoczne. Doprecyzujmy więc – czy zawarcie umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej ma wpływ na dziedziczenie ustawowe?
To częsta wątpliwość. Pisałam już tym – i to wiele razy, ale temat ten wciąż budzi wątpliwości. Nie brakuje tez osób, które są przekonane, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej załatwi tez kwestie dziedziczenia.
Tymczasem wcale tak nie jest.
Cel ustanowienia rozdzielności jest zupełnie inny.
Odpowiedź na pytanie postawione w temacie jest więc krótka: sam fakt podpisania „intercyzy” nie zmienia porządku dziedziczenia ustawowego.
Każdy może dowolnie dysponować swoim majątkiem. W sytuacji gdy spadkodawca nie napisał testamentu ma miejsce dziedziczenie ustawowe.
Kolejność dziedziczenia ustawowego określa ustawa – czyli kodeks cywilny. Konkretnie są to przepisy art. 931 i dalsze kodeksu cywilnego.
Intercyza a testament
Jeśli chcesz przekazać swój majątek – na wypadek śmierci – innej osobie, jeśli nie chcesz aby małżonek był spadkobiercą ustawowym, w szczególności jeśli są powody aby kogoś ze spadkobierców ustawowych wydziedziczyć – rozważ napisanie testamentu.
Właśnie w tym celu pisze się testamenty – aby wskazać spadkobiercę (spadkobierców) którzy odziedziczą twój majątek.
Pamiętaj tylko, aby cały testament napisać odręcznie i wyraźnie taki testament podpisać. Zawsze możesz też zdecydować się na pewniejszą formę testamentu czyli akt notarialny.
A jak już jesteśmy w temacie: wiesz co stanowi majątek osobisty, a co jest majątkiem wspólnym?
Przesądzają o tym przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Wiem, jak dużo jest tu wątpliwości. Co prawda tematykę taką poruszam na moim drugim blogu o prawie rodzinnym, ale jeśli będzie takie zapotrzebowanie – napiszę artykuł także na tym blogu.
Tak, to co nabyłeś przed ślubem, też i to co odziedziczyłeś będzie co do zasady Twoim majątkiem osobistym.
I tu taka mała uwaga: majątek osobisty także wchodzi w skład masy spadkowej!
Rozdzielność majątkowa staje się coraz częstszym wyborem. I bez wątpienia taki ustrój majątkowy ma swoje zalety. Warto jednak pamiętać, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej nie zmieni kręgu spadkobierców ustawowych.
Może być to szczególnie istotne zagadnienie do przeanalizowania jeśli chodzi o osoby wstępujące w kolejny związek małżeński, zwłaszcza jeśli osoby te mają dzieci z wcześniejszego związku.
Tak, takich sytuacji jest sporo – małżonkowie dojrzalsi wiekiem, mający dzieci z poprzednich związków, a czasem też i wspólne dzieci chcą uporządkować sprawy majątkowe – także „na przyszłość”.
I to jest bardzo dobry pomysł, aby to zrobić! Tylko sama „intercyza” to jeszcze za mało.
Oczywiście ważne jest to, co dokładnie jest Twoją intencją. Zastanów się nad tym, co jest Twoim celem – a wtedy dobierzemy odpowiednie narzędzia, aby ten cel zrealizować.
Masz pytania? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz porady? Napisz do mnie wiadomość!
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
