Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Kiedy dziedziczy rodzeństwo?
Czy brat lub siostra może dziedziczyć po mnie spadek? Co zrobić, aby tak się stało? I co zrobić, aby tak się nie stało?
Jak już zapewne wiesz, dziedziczenie może mieć miejsce w oparciu o testament albo o przepisy prawa cywilnego.
Dziedziczenie na podstawie testamentu:
W testamencie możesz wskazać jako spadkobiercę kogo tylko chcesz. Tak, oczywiście: może to być także brat czy siostra.
Jeśli podejmiesz taką decyzję: pamiętaj, że jest coś takiego jak zachowek.
Jeśli np. masz dorosłe dziecko, ale nie chcesz aby to ono dziedziczyło, ale chcesz aby w przyszłości spadkobierca był brat czy siostra:
można tak zrobić, ale w takiej właśnie sytuacji pozostaje kwestia zachowku, do którego uprawnione byłoby pominięte w testamencie dziecko.
Wiem, co powiesz:) że zachowek ogranicza swobodę rozporządzania swoim majątkiem!
Rozumiem taki pogląd, ale takie są przepisy. dziecko pominięte w testamencie ma prawo aby domagać się zachowku.
O zachowku pisałam wiele razy i prowadziłam wiele takich spraw – zarówno po stronie powoda, jak i pozwanego.
Wysokość zachowku zależy od wielu różnych czynników, wpływ na jego wysokość mają też darowizny uczynione za życia na rzecz osoby do tego zachowku uprawnionej.
Tak czy inaczej: jeśli chcesz aby twój majątek przypadł w przyszłości bratu lub siostrze: da się tak zrobić!
A może po prostu chcesz aby brat czy siostra otrzymał w przyszłości konkretną rzecz – np. samochód czy obraz? Też tak się da zrobić.
Dziedziczenie na podstawie ustawy:
Jeśli nie ma testamentu – dziedziczenie następuje na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.
Jeśli masz męża czy żonę i dzieci – to właśnie oni będą w pierwszej kolejności twoimi spadkobiercami.
Może tak być, iż nie masz męża czy żony, ale masz dzieci: to właśnie dzieci będą dziedziczyć, a Twoje rodzeństwo dziedziczyć nie będzie.
Chcesz wiedzieć, co stanowi przepis? Otóż z przepisu wynika dokładnie to:
A co gdy nie masz dzieci a brat czy siostra zmarli wcześniej?
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Ojciec zmarł, więc mieszkanie należy do mamy?
Ojciec zmarł, więc mieszkanie należy do mamy? Może myślałeś, że sprawa jest oczywista? Jeśli tak: pokażę Ci, że wcale tak nie jest.
Cóż, może oczywiście tak być, iż mieszkanie jest majątkiem osobistym jednego małżonka. Jeśli mieszkanie było majątkiem osobistym mamy, to po śmierci ojca to mieszkanie dalej należy do mamy!
Chcesz wiedzieć, kiedy mieszkanie jest majątkiem osobistym jednego z małżonków? Pisałam o tym m. in. w tym artykule. Na przykład mieszkanie otrzymane jako darowizna będzie stanowić majątek osobisty tego małżonka, który to mieszkanie otrzymał.
Masz jakiekolwiek wątpliwości w tej kwestii? Zawsze możesz sprawdzić, co dokładnie wynika z treści księgi wieczystej. Może tego jeszcze wiedziałeś, ale juz od dość dawna z treścią księgi wieczystej można zapoznać się online bez ponoszenia kosztów.
Wiadomo! każdy może napisać testament i w jego treści wskazać dowolną osobę jako spadkobiercę. często jest tak – i co więcej ja sama często sugeruję takie rozwiązanie: małżonkowie piszą testamenty tzw. wzajemne- czyli mąż wskazuje żonę jako spadkobiercę, a żona w swoim testamencie wskazuje męża jako spadkobiercę.
Ale w tym artykule nie o takiej sytuacji mowa. Załóżmy, iż mieszkanie stanowiło wspólny majątek obojga rodziców, a brak jest testamentu. I po śmierci męża jego udział w mieszkaniu będzie wchodzić w skład masy spadkowej. Dobrze, to już jasne:
Dziedziczenie ustawowe, gdy spadkodawca miał małżonka i dzieci
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Tak więc: małżonek jest spadkobiercą ustawowym, co wynika wprost z treści przepisu. Jeśli są dzieci: w pierwszej kolejności małżonek dziedziczy wraz z dziećmi.
Nie jest więc tak, iż w sytuacji dziedziczenia ustawowego – gdy mieszkanie było majątkiem wspólnym – że po śmierci jednego z małżonków to tylko drugi, żyjący małżonek będzie właścicielem.
Oczywiście: małoletnie dzieci także dziedziczą. I tu właśnie jedna z kwestii do przemyślenia: jeśli małoletnie dziecko odziedziczy udział w nieruchomości, sprzedaż takiej nieruchomości może być znacząco utrudniona. Jeśli np. nieruchomość generuje duże koszty, a spadkobiercy podejmą decyzję o sprzedaży nieruchomości: może być pewien problem. Aby sprzedaż była możliwa – w sytuacji gdy jednym ze spadkobierców jest dziecko – potrzebna będzie zgoda sądu, a jej uzyskanie może zająć sporo czasu.
Współwłasność, sprzedaż mieszkania i możliwe problemy
Skutkiem dziedziczenia powstaje współwłasność nieruchomości – a to często oznacza kłopoty.
Może być też tak, iż dzieci są co prawda dorosłe, ale mieszkają na przysłowiowym “drugim końcu świata”, a ich przyjazd do Polski aby razem udać się do notariusza nie będzie możliwy. Czy takie sytuacje zdarzają się w praktyce? Oczywiście! Czy coś da się zrobić? Tak, w każdym przypadku o stwierdzeniu nabycia spadku może orzekać sąd. Tylko w sytuacji gdy część spadkobierców mieszka poza Polską – cała procedura może potrwać dość długo – a w sytuacji gdy powstaje potrzeba, aby mieszkanie sprzedać – długi czas trwania sprawy spadkowej ma znaczenie.
Małżonek miał może dzieci z innych związków? Chcesz zapytać, czy one też będą dziedziczyć, tak jak Wasze wspólne dzieci?
Oczywiście! Przepisy prawa spadkowego nie różnicują w żaden sposób dzieci z różnych małżeństw czy związków.
Może chciałbyś zapytać: kto może wnieść do sądu sprawę o stwierdzenie nabycia spadku? Czy tylko żyjący małżonek? Nie, każdy ze spadkobierców może wnieść wniosek do sądu (w sumie jeśli już poruszamy to zagadnienie: nie tylko spadkobiercy mogą wnosić do sądu sprawę o stwierdzenie nabycia spadku, ale o tym już pisałam)
I jeszcze jedna kwestia, o której też już pisałam – tak dla przypomnienia: małżeństwem jest się do czasu uprawomocnienia wyroku w sprawie o rozwód.
A jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe: wiedziałeś, że w małżeństwach bezdzietnych małżonek także nie jest jedynym spadkobierca?
Masz pytania dotyczące tego tematu? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Czy płatność zachowku może być rozłożona na raty?
Sprawy o zachowek budzą spore emocje. Wiele osób uważa, że tego zachowku to w ogóle być nie powinno. Tak czy inaczej przynajmniej na razie przepisy o zachowku są w kodeksie cywilnym.
I w sytuacji gdy pozew o zachowek wniesie osoba, która jest do tego uprawniona, a roszczenie nie będzie przedawnione: prawdopodobnie trzeba będzie ten zachowek zapłacić. I może tak być, iz pozwany wie, że zapłacić będzie trzeba ten zachowek zapłacić, tylko niestety nie ma możliwości aby całą kwotę zapłacić od razu.
To zdarza się całkiem często.
Rozłożenie płatności zachowku na raty?
Możliwe! Ale nie licz, że sąd sam się domyśli, że tak byś chciał. Za to będąc pozwanym w sprawie o zachowek możesz wnosić o rozłożenie kwoty zachowku na raty.
Tak, jest ku temu podstawa w przepisach kodeksu cywilnego:
Obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku.
I dalej:
W przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku terminy ich uiszczenia nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd, na wniosek zobowiązanego, może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych lub przedłużyć termin, o którym mowa w zdaniu pierwszym. Zmieniony termin nie może być dłuższy niż dziesięć lat.
Może być tak, iż pozwany ma świadomość, że zachowek trzeba będzie zapłacić, ale ze względu na swoją sytuację nie ma możliwości, aby zapłacić cała kwotę od razu.
Jeśli taka sytuacja dotyczy też Ciebie: złóż odpowiedni wniosek, opisz swoją sytuację i konkretnie uzasadnij taki wniosek.
Przyjmuje się w orzecznictwie i doktrynie, iż wysokość poszczególnych rat może zostać określona dowolnie, w szczególności mogą to być raty stałe, malejące albo rosnące.
Nie ma przepisu w kodeksie cywilnym, który by tę kwestię szczegółowo regulował.
Tak, no jasne: powód może nie być zachwycony taką propozycją. Zapewne powód oczekuje jednorazowej płatności całej kwoty – zaraz po uprawomocnieniu się wyroku.
Ale Ty jako pozwany masz prawo aby o to rozłożenie na raty wnosić.
To sąd oceni wszystkie okoliczności i wyda wyrok.
A może… nie będzie potrzeby, aby to sąd wydawał wyrok?
Ugoda w sprawie o zachowek?
Tak stanowi przepis i tak to “wygląda” jeśli chodzi o domaganie się zachowku przed sądem.
Pamiętaj jednak, iż w sprawie o zachowek można zawrzeć ugodę – przed sądem, ale także przed mediatorem.
W takiej ugodzie możecie uregulować sposób zapłaty zachowku.
I tak – już pisałam o tym kilka razy we wcześniejszych artykułach:
W sprawie o zachowek sąd może zasądzić określoną kwotę od pozwanego.
Bo sprawa o zachowek jest sprawą o zapłatę określonej kwoty pieniędzy. Sąd nie może nakazać pozwanemu, aby przeniósł na powoda np. własność nieruchomości.
Ale… w ugodzie strony mają o wiele większą swobodę!
Masz swoje doświadczenia jeśli chodzi o domaganie się zachowku? Podziel się w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy jeśli chodzi o zachowek? Napisz do mnie wiadomość!
Od czego zacząć gdy chcę domagać się zachowku?
“Chciałbym domagać się zachowku od brata, bo rodzice wskazali go w testamencie jak jedynego spadkobiercę. Nie kwestionowałem testamentu, ale coś mi się przecież należy po rodzicach? Rozmowa i tak nic nie da, bo brat mi nie zapłaci ani sto złotych, jak nie będzie musiał. Wiem, można wnosić pozew do sądu, tylko od czego zacząć?
Zachowek – od czego zacząć?
Rozumiem, iż na pewno jesteś uprawniony do zachowku:
O tym, kto jest uprawniony mówi wprost przepis kodeksu cywilnego.
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Ustal co wchodziło w skład spadku
To Ty jako powód musisz określić kwotę, której będziesz się domagać. Nikt inny tego nie zrobi za ciebie. Aby określić kwotę zachowku trzeba będzie określić co wchodzi w skład spadku.
Trzeba będzie też określić jaką te składniki mają wartość.
Zazwyczaj najbardziej cennym składnikiem jest nieruchomość.
Nie ma na tym etapie obowiązku wyceny przez biegłego, chociaż może to być jakiś pomysł.
W razie wątpliwości sąd i tak dopuści dowód z opinii biegłego w postępowaniu sądowym.
Zastanów się, jakiej kwoty będziesz się domagać.
To istotne, aby była to realna kwota, nie “wzięta z księżyca”.
Od wysokości tej kwoty zależy m. in. wysokość opłaty, którą trzeba będzie uiścić.
Wezwanie do zapłaty
Napisz do osoby, od której będziesz domagać się zachowku wezwanie do zapłaty. Czy to ma sens?
Tak, inaczej bym o tym nie pisała. W treści wezwania podaj kwotę, której się domagasz, napisz z jakiego tytułu ma być dokonana płatność, podaj numer konta. Możesz też napisać, iż w przypadku braku płatności skierujesz sprawę do sądu. Zakreśl jakiś rozsądny termin płatności.
Może akurat druga strona wykaże zainteresowanie, aby sprawę załatwić poza sądem?
Jeśli tak będzie : może rozważycie mediację? Ugoda w takich sprawach to dobry pomysł.
Termin minął, a płatności brak? A może dostałeś odpowiedź, iż roszczenie nie jest zasadne?
W takiej sytuacji prawdopodobnie pozostanie jedynie wniesienie pozwu do sądu.
Właściwość sądu:
Pozew trzeba wnieść do sądu – ale nie może to być jakikolwiek sąd:
dokładnie stanowi o tym przepis.
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Jeśli domagasz się kwoty ponad 100.000,- zł – właściwy będzie sąd okręgowy. jeśli chodzi o kwotę niższą- wyślij pozew do właściwego miejscowo sądu rejonowego.
Opłata od pozwu w sprawie o zachowek
Niestety wniesienie pozwu o zapłatę (a taką sprawą jest sprawa o zachowek) wiąże się z koniecznością ponoszenia opłat. To Ty jako powód wnosisz taką opłatę na konto właściwego sądu.
Tak, niestety: to nie są małe kwoty. Musisz liczyć się z tym, iż będziesz musiał zapłacić 5% kwoty, której domagasz się w pozwie.
Możesz w pozwie wnosić o zwolnienie od kosztów. W takiej sytuacji trzeba dokładnie opisać swoją sytuację i dołączyć specjalny formularz – zazwyczaj znajdziesz go na stronie sądu.
(niestety z góry uprzedzę: musisz też liczyć się z tym, iż sąd tego wniosku nie uwzględni)
No ale wnosić o zwolnienie od kosztów można.
Dobra wiadomość jest taka, iż możesz już w pozwie wnosić o to, aby sąd zasądził koszty od strony pozwanej.
Pozew do sądu
Wiesz już do jakiego sądu wnieść pozew i jaką kwotę trzeba zapłacić tytułem opłaty sądowej na konto sądu. Trzeba będzie teraz przygotować pozew. W pozwie trzeba dokładnie określić strony postępowania, podać adresy stron, podać swój numer pesel, podać kwotę, której się domagasz jako powód… Wymogów formalnych jest całkiem sporo. W uzasadnieniu powinieneś opisać sytuację – napisać skąd wynika Twoje roszczenie – czyli wskazać iż spadek po ojcu czy mamie na podstawie testamentu otrzymał brat, a Ty w tym testamencie zostałeś pominięty. W pozwie należy opisać dowody – i co więcej jeśli to możliwe: dołączyć te dowody po pozwu.
O tym, jak napisać pozew będzie osobny wpis.
I zapewne będzie on dla Ciebie interesujący:
w pozwie można np. sformułować żądanie dotyczące odsetek od pozwu, zwrotu kosztów procesowych od drugiej strony, trzeba też napisać czy strony podejmowały mediację…
Jak widzisz – jest tu dużo wymogów formalnych. I najlepiej od razu napisać pozew bez braków formalnych, tak, aby sąd nie wzywał do uzupełnienia braków formalnych.
Tak, możesz napisać pozew sam, możesz też samodzielnie występować przed sądem.
Zastanów się jednak, czy nie byłoby dobrym pomysłem aby zlecić sprawę doświadczonemu prawnikowi.
Przedawnienie zachowku
I pamiętaj o jednej jeszcze kwestii:
wnieś pozew zanim roszczenie będzie przedawnione.
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Wszystko teraz już jasne?
Może jeszcze chcesz zapytać, ile czasu potrwa sprawa o zachowek?
Był o tym osobny wpis. 🙂 niestety wnosząc pozew musisz uzbroić się w cierpliwość, samo doręczenie odpisu pozwu drugiej stronie może zająć kilka tygodni.
Masz pytania? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Czy jest sens pisać testament?
Takie pytanie: “czy to pisanie testamentów ma w ogóle sens? Może po prostu powiem rodzinie przy obiedzie w niedzielę jak mają się podzielić majątkiem i to wystarczy? Albo… wiem: powiem kuzynowi Henrykowi, aby zajął się kiedyś podziałem mojego majątku pomiędzy moimi dziećmi i resztą rodziny. Zresztą na pewno wszyscy się dogadają, prawda?”
Może tak faktycznie będzie i wszyscy się dogadają! Ale… co będzie jak jednak spadkobiercy nie dojdą do porozumienia?
Jesteś pewien, że jednak się dogadają? Rozumiem, ale wiesz jakie możliwości daje prawo spadkowe jeśli chodzi o testament? Wiesz, co możesz jeszcze zawrzeć w testamencie oprócz samego tylko wskazania spadkobiercy?
Na początek kilka krótkich pytań i odpowiedzi:
czy muszę napisać testament?
nie, w żadnym przypadku nic nie musisz.
co będzie, jak nie napiszę testamentu?
będzie mieć miejsce dziedziczenie ustawowe – w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego.
Znasz te przepisy? Pisałam o tym wiele razy. Zawsze możesz wrócić do moich wcześniejszych artkułów. Możesz też przeczytać art. 931 i dalsze kodeksu cywilnego.
czy koniecznie muszę iść do notariusza aby napisać ten testament?
nie, nie musisz. Możesz napisać testament w całości pismem ręcznym. Chociaż jest tu pewien wyjątek.
a co jak zmienię zdanie, albo zmieni się moja sytuacja?
może tak być – po prostu zmienisz testament.
Dobrze: więc jeśli to jest już jasne:
Czy jest sens pisać testament?
ja uważam, że jest. Nawet jeśli nie ma takiego obowiązku.
Może masz np. tylko jedno dziecko i chcesz, aby właśnie to dziecko było jedynym spadkobierca. Rozumiem, może faktycznie testament nie będzie konieczny.
Ale nawet w takiej prostej sytuacji warto wiedzieć, że:
jest możliwość przekazania konkretnych rzeczy na rzecz konkretnych osób
chcesz, aby spadkobierca było np. twoje dziecko, ale jednocześnie chcesz przekazać konkretne rzeczy dla konkretnych osób?
Np. samochód dla kuzyna czy obraz dla bratanka? Da się tak zrobić, ale trzeba uwzględnić to w testamencie.
To jest właśnie ten przypadek, kiedy trzeba będzie udać się do kancelarii notarialnej- aby sporządzić testament.
Spokojnie, nie jest to bardzo duży koszt.
Powody aby napisać testament – tylko kilka wybranych:
Wydziedziczenie spadkobiercy ustawowego
możliwe jest tylko w testamencie. Jeśli spełnione są przesłanki opisane wprost w treści przepisu.
Jesteś w związku nieformalnym i chcesz zabezpieczyć partnera czy partnerkę?
To na pewno wiesz: partner czy partnerka nie dziedziczy z mocy ustawy. Nawet jak jesteście w związku 20 lat.
A może pozostajesz w małżeństwie bezdzietnym?
wiesz, że małżonek nie jest w takiej sytuacji jedynym spadkobiercą ustawowym?
Masz (małoletnie) dzieci z kilku związków?
Myślisz, że matki (przedstawiciele ustawowi) tych dzieci dojdą do porozumienia? Może tak, ale co jak jednak nie dojdą?
A może chcesz, aby dziedziczył małoletni wnuk, ale nie ufasz jego rodzicom?
Taką sytuację też da się rozwiązać. Tylko podstawy prawnej trzeba szukać w kodeksie rodzinnym.
Prowadzisz firmę ze wspólnikiem?
pomyślałeś co będzie, jak udziały odziedziczą Twoje małoletnie dzieci? W jakiej sytuacji pozostawisz wspólnika?
Wykonawca testamentu
Chcesz mieć pewność, że wszystko będzie zgodnie z Twoja wolą? Pomyśl o wykonawcy testamentu. To też musi wynikać z treści testamentu.
A poza tym…
Sam widzisz, jak dużo jest różnych sytuacji kiedy warto napisać testament! A to przecież nie są jeszcze wszystkie takie sytuacje.
Może np. wcześniej dałeś – na podstawie umowy darowizny – nieruchomość jednemu z dzieci i teraz chcesz aby drugą nieruchomość odziedziczyło tylko to drugie dziecko?
A czy trzeba kogoś informować o napisanym testamencie?
Nie, nie trzeba. Lepiej czy warto kogoś poinformować. I tu odpowiedź byłaby już taka, że warto.
W końcu ten spadkobierca powinien wiedzieć, że jest spadkobiercą. Masz powód, aby nie dawać kopii czy oryginału testamentu tej osobie? Ani nawet wspomnianemu kuzynowi Henrykowi.?
Zastanów się nad tym, w jaki sposób spadkobierca w przyszłości dowie się o testamencie. Dlatego też najczęściej sugeruję notarialną formę testamentu.
Tak, testament w formie notarialnej też da się zmienić czy odwołać – jeśli tylko uznasz, że jest taka potrzeba.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym