Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Gdzie i o czym ostatnio pisałam?
Zastanawiałeś się może, dlaczego ostatnio wpisów na blogu było mniej niż kiedyś?
Tak, wiadomo, mnóstwo obowiązków, a i nadeszły wakacje (właściwie to już połowa wakacji za nami)
Ale wpisów było mniej nie tylko z uwagi na liczne obowiązki czy w końcu wakacje.
Intensywnie pracowałam nad moim drugim blogiem – dotyczącym rozwodów, podziału majątku i prawa rodzinnego.
I to tam własnie dodawałam więcej wpisów w ostatnich miesiącach.
Blog istnieje od dawna, ale po sporej metamorfozie, która stała się udziałem tego bloga.
Ale żeby nie przedłużać:
Nowe wpisy na nowym blogu znajdziesz dokładnie tu.
Zachęcam do czytania!
A jeśli chodzi o prawo spadkowe: nowe wpisy już niedługo.
Testament gdy mieszkasz za granicą
Jak już wiesz, dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.
Tzn. dopiero jak nie napiszesz żadnego testamentu, dziedziczenie nastąpi na podstawie reguł ustalonych w ustawie, czyli w kodeksie cywilnym.
Temu, jak napisać testament, poświęciłam wiele wpisów na tym blogu.
Jest jednak coś, do czego muszę wrócić, a nawet dokładnie przytoczyć podstawę prawną.
Dość banalnym pozostaje stwierdzenie, iż bardzo wielu Polaków wyjechało „za pracą” do innych krajów i właśnie np. w Niemczech, Holandii czy Hiszpanii ułożyło sobie życie na nowo.
Mieszkasz w innym kraju unijnym niż Polska?
Jest coś, o czym musisz pamiętać, jeśli chcesz napisać testament.
Wspominałam już kiedyś (chyba nawet niejeden raz) iż przepisy prawa polskiego to jeszcze nie wszystko.
Oprócz polskich ustaw są też rozporządzenia unijne.
jest też takie rozporządzenie, które dotyczy tematyki spadkowej.
Mam tu na myśli rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.
Całkiem długi ten tytuł, prawda? (zdarzają się dłuższe, ale ten i tak nie należy do krótkich)
Zgodnie z tym, co stanowi rozporządzenie:
Zacznijmy od art. 4 rozporządzenia dotyczącego jurysdykcji ogólnej.
Sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku.
Widzisz? Nie spodziewałeś się takiego rozwiązania?
Ok, to był art. 4. Zaraz po nim jest oczywiście art. 5 – zatytułowany „umowa prorogacyjna”
Do tematyki samego rozporządzenia wrócę jeszcze wiele razy w kolejnych wpisach.
W tym wpisie chciałam zwrócić szczególną uwagę na inny przepis rozporządzenia.
A mianowicie chodzi mi o treść art. 22. Artykuł ten znajduje się w rozdziale III – zatytułowanym „prawo właściwe”
Testament, gdy mieszkasz poza Polską
Zgodnie ze wspomnianym powyżej art. 22
Każdy może dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących jego spadku.
I dalej:
Wybór prawa musi być dokonany w sposób wyraźny w oświadczeniu w formie rozrządzenia na wypadek śmierci lub musi wynikać z postanowień takiego rozrządzenia.
Jeśli mieszkasz na stałe poza Polską – zapamiętaj proszę ten artykuł.
A jeśli będziesz pisać swój testament, zastanów się nad odpowiednim sformułowaniem testamentu.
Znasz może nawet przepisy prawa polskiego?
To bardzo dobrze, ale niestety może to okazać się niewystarczające.
Może nawet w ogóle się nad tą kwestia nie zastanawiałeś, wychodząc z założenia, iż jeśli masz (tylko) polskie obywatelstwo, to zawsze będą mieć zastosowanie przepisy prawa polskiego?
No to nie, nie tak to działa.
Na szczęście, jak możesz się przekonać: masz wybór!
Nie znam przepisów prawa spadkowego obowiązujących we wszystkich krajach unijnych, ale wiem, jak bardzo potrafią się one różnić od tych, które obowiązują w Polsce.
Czasem naprawdę bardzo, nawet jeśli chodzi o tak ważną kwestię, jak określenie kręgu spadkobierców ustawowych.
Zaraz, a może wcale nie chcesz, aby w przyszłości do spraw spadkowych miało zastosowanie prawa polskie?
Może po prostu przepisy kraju, w którym mieszkasz na stałe bardziej odpowiadają Twojej sytuacji i potrzebom?
Jeśli tak, to nic w tym złego.
Tylko: przeczytaj dokładnie przepisy rozporządzenia i podejmij świadomie decyzję, jaką uznasz za najlepszą w swojej konkretnej sytuacji.
Masz jakiekolwiek wątpliwości?
Dobrze będzie skonsultować się z adwokatem w miejscu zamieszkania.
Mówiłam już : dobrze napisany i przemyślany testament to naprawdę istotna kwestia.
Jeśli mieszkasz na stałe w innym państwie unijnym, jest jeszcze jedna kwestia, którą trzeba rozważyć.
Akt poświadczenia dziedziczenia i co dalej?
Od całkiem długiego już czasu jest możliwość, aby sprawę spadkową „załatwić” w kancelarii notarialnej.
To znaczy:
notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia – jeśli spełnione są przesłanki opisane w ustawie prawo o notariacie.
Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument, z którego wynika kto jest spadkobiercą.
Wspominałam już o tych przesłankach i wobec wielu pytań dotyczących tego tematu pewnie wkrótce do niego powrócę.
Aby jednak sporządzenie tego dokumentu było możliwe, w kancelarii musza stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi.
Niestety nie wystarczy, iż przyjdzie tylko osoba, na której rzecz sporządzony został ten testament.
I wierz mi – ma to sens,
Spadkodawca mógł przecież pozostawić kilka zupełnie różnych testamentów.
Spadkobiercy muszą się stawić w kancelarii notarialnej – i co więcej : nie mogą być skonfliktowani w kwestiach dotyczących dziedziczenia. Jeśli choć jedna z osób będzie podważać testament, o sporządzeniu przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia trzeba będzie zapomnieć. W takiej sytuacji pozostanie tylko droga sądowa.
Gdy będziesz już dysponować takim dokumentem jak akt poświadczenia dziedziczenia, nie będzie potrzeby aby składać w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
Jeśli zależy Ci na przeprowadzeniu sprawy możliwie szybko: zastanów się nad taką opcją.
Chcesz dokładnie wiedzieć, jak wygląda cała procedura?
Przeczytaj art. 95a i dalsze ustawy Prawo o notariacie.
Ok, masz już w szufladzie akt poświadczenia dziedziczenia – i co dalej?
Pamiętasz, jak pisałam że stwierdzenie nabycia spadku to jedno, a dział spadku to drugie?
W sytuacji gdy jest kilku spadkobierców (najprawdopodobniej) potrzebny będzie dział spadku.
Notariusz na etapie poświadczania dziedziczenia nie zajmuje się ustaleniem tego, co wchodziło w skład spadku. Zupełnie tak jak sąd nie zajmuje się tym co wchodzi w skład spadku na etapie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.
Nie ma przepisu, który nakazywałby przeprowadzenie działu spadku i nie ma też takiego przepisu, który zakreślałby termin, w którym dział spadku należy przeprowadzić.
Jednak z takim działem spadku nie warto zwlekać.
O tym, dlaczego nie warto już pisałam, ale w skrócie przypomnę:
Im więcej czasu minie, tym porozumienie może być trudniejsze, a przede wszystkim trudniejsze może być ustalenie co dokładnie wchodziło w skład spadku. Kwestią sporną staje się też rozliczenie nakładów ponoszonych np. na nieruchomość, kosztów związanych z nieruchomością i w końcu gdy jeden ze współwłaścicieli umrze, powstaje konieczność kolejnej sprawy o stwierdzenie nabycia spadku i konieczność porozumienia z nowymi współwłaścicielami.
Może być tak, iż jesteś jedynym spadkobiercą i nie będzie konieczności przeprowadzania działu spadku.
Nawet w takiej sytuacji powinieneś pamiętać o kilku sprawach.
Inne ważne kwestie to :
-dokonanie wpisu w księdze wieczystej – w dziale II
(w tym właśnie dziale księgi wieczystej wpisany jest właściciel nieruchomości)
-zgłoszenie nabycia spadku w Urzędzie Skarbowym
(jeśli dziedziczysz po osobach z najbliższej rodziny nie będzie konieczności zapłacenia podatku od spadku, ale trzeba pamiętać, aby nie przekroczyć terminu do zgłoszenia nabycia spadku w US)
Czy napisanie testamentu rozwiązuje kwestię dziedziczenia?
Tak, zdecydowanie jestem zwolenniczką myślenia o przyszłości i o tym, co by było gdyby… Tak, jestem zwolenniczką pisania przemyślanych testamentów. (z naciskiem na „przemyślanych”)
Tak, testament to dobry pomysł.
Przypomnę tylko : testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.
Czy jednak testament zawsze rozwiązuje wszystkie problemy?
Niestety, chyba nie ma „czegoś”, co rozwiąże wszystkie problemy.
Co więcej – źle napisany testament generuje problemy, o których byś nawet nie pomyślał.
Po pierwsze: wiesz już na pewno czym jest zachowek.
Jeśli więc w testamencie wskażesz jako spadkobiercę tylko jedno ze swoich dzieci, to bardzo prawdopodobne, iż to pominięte dziecko (dzieci) wystąpią z pozwem o zachowek.
I tak – dla tej pozwanej osoby najprawdopodobniej będzie to spory problem.
Po drugie : może też być tak, iż piszesz testament jako osoba stanu wolnego, a następnie zawierasz związek małżeński.
Albo wręcz przeciwnie: w testamencie wskazałeś jako jedynego spadkobiercę ukochaną żonę, a potem doszło do rozwodu.
Przez sam fakt zmiany stanu cywilnego taki napisany wcześniej testament nie zniknie i nie straci swojej ważności.
Tu jednak istotna uwaga:
w każdej sytuacji możesz zmienić lub odwołać napisany wcześniej testament, ale pamiętaj : nikt nie zrobi tego za Ciebie.
Jeśli napisałeś wcześniej testament, a znacząco zmieniła się twoja sytuacja życiowa i osobista (ślub/rozwód/narodziny dziecka) to tak – zastanów się, czy napisanego wcześniej testamentu nie zmienić.
Po trzecie: chcesz w testamencie przekazać konkretne rzeczy dla konkretnych osób? Jest taka możliwość, ale w takiej sytuacji decyduj się na testament w formie notarialnej. Jeśli w zwykłym, odręcznym testamencie wskażesz komu ma przypaść jaki składnik twojego majątku to nie: taki testament nie rozwiąże problemów związanych z dziedziczeniem.
(żeby nie było nieporozumień: testament pisany odręcznie jest ważny, ale jeśli chcesz skorzystać z instytucji zapisu windykacyjnego to wybierz formę notarialną)
Oczywiście to jeszcze nie wszystko
Jeśli w takim testamencie notarialnym jednemu z dzieci zapiszesz dom, a drugiemu tylko samochód (o wartości stanowiącej ułamek wartości domu) to tak – w takiej sytuacji tez będzie problem.
Tak więc po czwarte:
jeśli zdarzyłoby się tak, iż powołujesz do dziedziczenia w testamencie kilka osób (albo jeszcze gorzej : powołujesz do dziedziczenia tylko jednego spadkobiercę),a ta osoba umrze wcześniej niż Ty, natomiast Ty nie zmienisz testamentu to tak: niestety mogą być komplikacje.
Oczywiście to zapewne jeszcze nie wszystkie komplikacje, jakie mogłyby wystąpić w sytuacji mało przemyślanego testamentu.
I jeszcze raz: nie – rozporządzenie całym majątkiem za życia – w formie darowizn – też nie rozwiązuje kwestii związanych z dziedziczeniem. Wracamy tu znowu do zagadnienia zachowku.
Widzisz?
To wcale nie jest aż tak proste, jak mogłoby się wydawać.
I zmierzając już do końca tego wpisu:
tak, testament napisany w całości odręcznie będzie ważny.
Podkreślam: w całości pismem odręcznym, nie wystarczy tylko odręczny podpis.
To teraz po piąte:
co z tego, że napiszesz bardzo dobry testament, jeśli zostanie on przypadkiem zniszczony, bądź też całkiem celowo schowany przez kogoś, kto nie zgadza się z jego treścią? Takie sytuacje naprawdę się zdarzają.
Między innymi dlatego powstał rejestr testamentów NORT, gdzie taki testament może być zarejestrowany.
Dlatego też jeszcze raz: zastanów się nad wizytą w kancelarii notarialnej jeśli chcesz zminimalizować ryzyko związane z pisaniem testamentu.
Na szczęście każdą wspomnianą w tym wpisie sytuację można przewidzieć. I można tak napisać testament, aby jak najpełniej oddawał wolę osoby, która ten testament spisuje.
Mówiłam przecież, iż (prawie) zawsze można znaleźć jakieś rozwiązanie?
Nabycie spadku po sześciu miesiącach od śmierci spadkodawcy
Dobra wiadomość: możliwe – zarówno w sądzie, jak i u notariusza.
Do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku można złożyć zawsze.
Aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, muszą być spełnione przesłanki określone w ustawie Prawo o notariacie.
W kancelarii notarialnej muszą też stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi.
Ale: tak jak już kilka razy pisałam:
spraw o stwierdzenie nabycia spadku nie dotyczy przedawnienie.
Co oznacza, iż taką sprawę można „załatwić” nawet po kilku czy kilkunastu latach od śmierci spadkodawcy.
W wielu przypadkach możliwe będzie sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia – w takiej sytuacji nie ma już potrzeby składania w sądzie wniosku o stwierdzenia nabycia spadku.
Tak, wspominałam też, że nie warto tak długo czekać i odkładać przeprowadzenia tej sprawy na tzw. „potem”.
Powodów, dla których nie warto czekać i odkładać przeprowadzenia sprawy spadkowej jest kilka.
Jeden z takich powodów to ryzyko, iż… ktoś ze spadkobierców umrze, a wtedy sprawy mogą się mocno skomplikować.
Nie wspominam już o tym, iż w przypadku działu spadku rozliczenie nakładów i ustalenie wartości poszczególnych składników masy spadkowej może okazać się znacznie trudniejsze.
(do tej kwestii jeszcze powrócę w jednym z kolejnych wpisów)
Tak więc jeszcze raz:
po upływie sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy możesz przeprowadzić sprawę spadkową.
I tak:
są terminy 6 miesięcy, których zdecydowanie nie należy przekraczać.
W sytuacji gdy podjąłeś decyzję, że jednak chcesz spadek odrzucić, zrób to w ciągu sześciu miesięcy od kiedy dowiedziałeś się – jak to stanowi przepis – o swoim powołaniu do dziedziczenia.
To właśnie przykład takiego terminu, którego nie można przekroczyć.
Są też inne terminy 6 miesięcy, o których dobrze jest pamiętać:
na przykład termin do zgłoszenia nabycia spadku w Urzędzie Skarbowym.
Tak, o tym terminie musisz pamiętać – gdy już notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, albo gdy sąd orzeknie w twojej sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.
Obecnie obowiązujące przepisy przewidują zwolnienie podatkowe – w przypadku dziedziczenia po osobach z najbliższej rodziny. Konieczne jest jednak zgłoszenie nabycia spadku (na specjalnym, przewidzianym do tego celu) formularzu.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
