Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Sąd nie wie jak było
Sąd nie wie, jak było… No bo skąd miałby to wiedzieć? Wiem, że brzmi jak coś bardzo oczywistego, ale… mimo wszystko zdarza się, iż ktoś o tym zapomina.
Poza tym swoje twierdzenia trzeba udowodnić. Nie wystarczy, iż w pozwie czy wniosku po prostu opiszesz sytuację.
I nie zawsze jest to łatwe i oczywiste. To Ty jako strona – musisz wyraźnie wskazać dowody w piśmie procesowym.
Nie, nie możesz liczyć, iż są sam będzie poszukiwał dowodów – co ma znaczenie zwłaszcza w sprawach rozpatrywanych w trybie procesowym.
A taką sprawą jest np. sprawa o zapłatę zachowku.
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Czyli opisujesz określone sytuacje np. w sprawie o zachowek, o dział spadku czy o uznanie kogoś za niegodnego dziedziczenia- zastanów się od razu, w jaki sposób to wykażesz.
Nie zakładaj, że sąd wie jak było i co Cię spotkało, bo sąd po prostu tego nie wie. Wiesz, ile takich spraw sąd ma jednocześnie „w referacie”? Ja w sumie też nie – gdyż to zależy od konkretnego sądu, a nawet wydziału, ale wierz mi – to nie dziesiątki, ale setki spraw.
Postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych
Wiesz, co może być dowodem? Nie ma przepisu, który zawierałby dokładną listę tego, co może być dowodem. Oczywiście wiele zależy od tego, co chcesz udowodnić.
W sprawach rodzinnych i spadkowych bardzo często spotykany jest dowód z zeznań świadków. Nie jest to oczywiście jedyny dowód – po prostu często jest przeprowadzany w sprawach o dział spadku czy o zachowek.
Chcesz, aby świadek był przesłuchany przez sąd? Złóż wniosek dowodowy, podaj imię, nazwisko i adres świadka – tak, aby sąd mógł go wezwać na rozprawę.
Tak, jasne: to, o czym dziś piszę dotyczy to w ogóle spraw cywilnych, nie tylko spraw spadkowych.
Masz swoje przemyślenia? Podziel się w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Jak odwołać testament?
Dobrze jest pomyśleć o testamencie. I ten testament napisać. Ale… dobrze jest też w odpowiednim momencie testament ten zmienić lub odwołać.
Tak! Testament nie jest „raz na zawsze”.
Może zmienić się Twoja sytuacja, możesz zawrzeć związek małżeński, rozwieść się, możesz po prostu zmienić zdanie, uznać że jest potrzeba aby zmienić testament, możesz chcieć tylko w jakiejś części zmodyfikować testament – to zupełnie normalne sytuacje.
Inną kwestią jest też to, że np. osoba, którą wskazałeś w testamencie jako spadkobiercę może umrzeć wcześniej… Wiesz co by było w takiej sytuacji, gdybyś nie zmienił testamentu?
Zacznijmy jak zwykle od podstawy prawnej.
Zgodnie z tym, co stanowi przepis:
Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Odwołanie testamentu
Możesz zapytać, czy jak napiszesz kolejny testament, to ten wcześniejszy automatycznie straci ważność?
Cóż, nie jest to takie oczywiste.
Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.
A czy jeśli napisałem testament w formie notarialnej, to ten kolejny testament też koniecznie musi mieć formę notarialną?
Nie musi, ale byłoby dobrze.
Chcesz wiedzieć, co powiedział Sąd Najwyższy?
Prawo nie wprowadza szczególnych wymogów co do treści i formy testamentu odwołującego uprzednio sporządzony testament. Do testamentu odwołującego wcześniejszy testament mają zatem zastosowanie te same normy, które odnoszą się w każdego innego testamentu, zawierającego rozrządzenia na wypadek śmierci. Odwołanie testamentu przez sporządzenie nowego testamentu może mieć charakter wyraźny lub dorozumiany. Wystarczy, że spadkodawca wyrazi wolę odwołania testamentu (animus revocandi). Wyraźne odwołanie testamentu polega na oświadczeniu przez spadkodawcę w nowym testamencie, że jego wolą jest odwołanie wcześniejszego testamentu. Dorozumiane odwołanie testamentu polega natomiast na zawarciu w nowym testamencie takich rozrządzeń, których nie da się pogodzić z wcześniejszymi.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30.06.2022 r.)
Nie, nie musisz nikogo informować ani o sporządzeniu testamentu, ani o jego odwołaniu.
Oczywiście rozsądnym rozwiązaniem byłoby jednak poinformowanie kogoś – np. kogoś, kto dziedziczy na podstawie ostatniego z napisanych testamentów.
Warto rozważyć zarejestrowanie testamentu w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Nie jest to obowiązkowe, ale warto – znacząco ułatwi odnalezienie testamentu w przyszłości.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Czy testament notarialny też można podważać?
Testament notarialny jest najbardziej pewną formą sporządzania testamentów. Gdyby tak nie było, ludzie nie chodziliby do kancelarii notarialnych, aby sporządzić testament.
Ale… czy testament w takiej formie można podważyć? Czy już nic się nie da zrobić, jak dziadek czy ojciec napisał testament w takiej formie?
Coś się zrobić da, ale… niestety nie wystarczy okoliczność, iż jesteś niezadowolony z treści testamentu.
To naprawdę za mało. Są jednak takie sytuacje, kiedy testament – także w formie notarialnej – można w postępowaniu sądowym podważać. Chcesz wiedzieć, jakie to sytuacje?
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
Nieważność testament w orzecznictwie
„Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może bowiem być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona. Sugestia osób trzecich nie wyłącza swobody powzięcia decyzji. W przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli byłoby dotknięte wadą wskazaną w art. 945 § 1 pkt 1 k.c., rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie.”
Jeśli nie dochodzenie nieważności testamentu to co?
Nie wiem, w jakim banku spadkodawca miał konto
Sam etap stwierdzenia nabycia spadku może być w sumie dość prosty. Może być tak, iż dziedziczy np. małżonek i dzieci, a sprawę spadkową spadkobiercy zdecydują się przeprowadzić u notariusza. Tak, wiadomo – może być znacznie trudniej, gdy krąg spadkobierców jest liczy wiele osób, spadkobiercy są skonfliktowani, spadkodawca zostawił kilka testamentów… W sumie to lista komplikacji może nie mieć końca. Ale nie o tym w dzisiejszym wpisie.
Każda sprawa spadkowa kiedyś się kończy. I wtedy przychodzi czas na dalszy etap. Dalszy etap czyli dział spadku. I tu pojawia się problem: co wchodzi w skład tego spadku i jak to ustalimy?
Często spotykam się z pytaniem: nie wiem w jakim banku spadkodawca miał konto i nie wiem, jak to ustalić?
Postaram się pomóc w zakresie tej wątpliwości w dzisiejszym wpisie.
Oczywiście, zawsze jest opcja przejrzenia dokumentów, jakie pozostawił spadkodawca.
W wielu przypadkach to już będzie rozwiązaniem. Przejrzyj dokumenty znajdujące się w szafkach i w szufladach. Tak, jasne nie zawsze będzie to możliwe. Może być tak, iż ktoś kto mieszkał ze spadkobiercą zabrał te dokumenty, może być tak iż sam spadkodawca zniszczył te dokumenty, może tak być, iż dzieci spadkodawcy mieszkają w innym kraju i nie mają możliwości aby przeszukiwać te szafki i szuflady. W końcu jest przecież możliwe, iż spadkodawca miał kilka rachunków w różnych bankach, a przelewy i opłaty robił z jednego konta. Widzisz, ile różnych możliwości?
Czy więc jest w ogóle możliwe, aby dotrzeć do rachunków bankowych spadkodawcy?
Skoro zadaję w tym wpisie takie pytanie, to chyba domyślasz się, że odpowiedź brzmi: tak.
Jak sprawdzić, w jakich bankach spadkodawca miał rachunki bankowe?
Od kilku już lat istnieje coś takiego, jak Centralna Informacja o Rachunkach Bankowych.
Słyszałeś o czymś takim? Wiesz, jak to działa?
A może jako spadkobierca korzystałeś z tego instrumentu?
Tak, nie tylko spadkobiercy są uprawnieni do poszukiwania informacji. Chcesz wiedzieć kto jeszcze?
Może to być np. zarządca sukcesyjny.
Zainteresował Cię ten temat? Chcesz wiedzieć, jak dokładnie wygląda w praktyce poszukiwanie informacji?
Więcej informacji znajdziesz bezpośrednio na stronie Centralnej Informacji.
Masz pytania? Napisz do mnie wiadomość.
Tak – aby było możliwe skorzystanie z tego narzędzia – konieczne jest przeprowadzenie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.
Bez dokumentu potwierdzającego, że jesteś spadkobiercą niestety uniemożliwi poszukiwania rachunków spadkodawcy.
Pewnie już wiesz, że taką sprawę można przeprowadzić w sądzie lub w kancelarii notarialnej – jeśli spełnione są przesłanki.
Jak przepisy regulują dziedziczenie po mężu?
Przepisy – czyli dziedziczenie ustawowe. Bo tego właśnie dotyczy ten wpis. Takie pytania dostaję bardzo często: jak wygląda dziedziczenie po dziadku, hak wygląda dziedziczenie po wujku, który nie maił dzieci, jak wygląda dziedziczenie gdy ktoś zmarł 30 lat temu…
I w sumie doskonale to rozumiem – to ważny temat, a to jest blog o prawie spadkowym.
Najpierw jednak muszę napisać, iż każdy może napisać testament – a dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed ustawowym.
Ale wracając do dziedziczenia ustawowego:
Dziedziczenie zgodnie z zasadami kodeksu cywilnego
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.
Może tak być, iż małżonkowie nie mieli dzieci.
Wiem, dla wielu osób jest to zaskoczeniem, ale w małżeństwach bezdzietnych małżonek nie jest jedynym spadkobiercą.
W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
Pytania, wątpliwości i odpowiedzi
Była żona nie dziedziczy z mocy ustawy. Nie ma oczywiście żadnych przeszkód, aby byłą żonę wskazać jako spadkobiercę albo zrobić na jej rzecz zapis windykacyjny w testamencie.
Wiem, mało kto tak robi, ale można.
Problemem bardziej praktycznym może być sytuacja, w której okaże się iż spadkodawca, który był po rozwodzie jest to, gdy nie było wcześniej sprawy o podział majątku po rozwodzie.
Często też czytelnicy pytają o dziedziczenie w sytuacji rozwodu.
I tak jak już napisałam – były małżonek nie dziedziczy, ale… sprawa o rozwód może trwać latami, i może tak być iż jeden z małżonków umrze po wniesieniu pozwu o rozwód, gdy sprawa rozwodowa jest w toku.
I tu znowu możesz być zaskoczony: Samo wniesienie pozwu o rozwód nic jeszcze nie zmienia.
Do czasu prawomocnego wyroku w sprawie o rozwód jesteście małżeństwem ze wszystkimi tego konsekwencjami, także jeśli chodzi o dziedziczenie.
Jesteś w takiej sytuacji? Tzn. masz w toku sprawę o rozwód i bardzo byś nie chciał, aby małżonka dziedziczyła? Da się, ale… rozważ jednak ten testament.
Może tak być, iż w czasie gdy sprawa rozwodowa jest już w toku, Ty jesteś już w nowym związku i z nową partnerką chcesz zacząć gromadzić majątek czy prowadzić firmę. Tym bardzie pomyśl o testamencie. W takiej sytuacji zastanów się też nad ustanowieniem rozdzielności majątkowej – jeśli będzie to możliwe u notariusza. Może to jednak nie być możliwe – aby notariusz sporządził umowę o rozdzielności majątkowej – o kancelarii muszą przyjść oboje małżonkowie.
A co w sytuacji braku jakiegokolwiek porozumienia z żoną czy też z mężem? Cóż, pozostanie (kolejna) sprawa sądowa.
I tylko na koniec: coś, co znowu może Cię zaskoczyć: sama rozdzielność nie zmienia nic jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe.
Coś Cię zaskoczyło, jeśli chodzi o treść przepisów?
Masz pytania? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
