Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Dziedziczenie przez małżonka gdy jest sprawa o rozwód
Każdy (dorosły) może napisać testament. Można to zrobić własnoręcznie – długopisem na kartce papieru lub też wybrać się w tym celu do notariusza.
Niestety – wiele osób jakoś zaniedbuje ten temat. A jest wiele sytuacji, w których warto o tym pomyśleć. jedną z nich jest sytuacja, o której wspominam w treści tego artykułu.
Tak więc: w wielu różnych sytuacjach życiowych dobrze jest rozważyć testament (i nie tylko rozważyć, ale też napisać)
Jeśli nie ma testamentu – dziedziczenie następuje na zasadach ustawowych. A małżonek jest spadkobierca ustawowym.
Zobacz, co stanowi przepis:
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
To że małżonek dziedziczy na podstawie ustawy nie jest raczej kwestią sporną i budzącą emocje. No dobrze. Ale co gdy małżonkowie się rozwodzą?
Jeśli jesteś w takiej sytuacji, iż masz w toku sprawę rozwodową: pamiętaj, że sam fakt wniesienia do sądu sprawy rozwodowej jeszcze nic nie zmienia.
Może jesteś zdziwiony, ale… pozew można cofnąć, są też sytuacje kiedy sąd może „nie dać rozwodu”. To w sumie nawet logiczne.
Co więcej: wydanie wyroku przez sąd I instancji też jeszcze nic nie zmienia.
Musisz wiedzieć, że sprawa o rozwód może potrwać naprawdę długo. I pisząc „długo” mam na myśli raczej lata niż miesiące.
Sytuację w kwestii dziedziczenia ustawowego zmienia dopiero uprawomocnienie się wyroku w sprawie o rozwód.
Jak już zapewne wiesz – jeśli czytasz mój blog – były małżonek nie dziedziczy na podstawie ustawy.
Czy można wyłączyć małżonka od dziedziczenia?
czy można tak zrobić, aby małżonek jednak nie dziedziczył w sytuacji gdy w toku była sprawa o rozwód?
Sprawy o rozwód mogą trwać długo. Jak wspomniałam – naprawdę długo. Zwłaszcza gdy dojdzie do orzekania o winie. I tu też pojawia się następująca kwestia:
może tak właśnie być, iż jest to rozwód z orzekaniem o winie. A żądanie orzeczenia winy wynika z faktu, iż (dajmy na to) mąż stosował przez długi czas przemoc wobec żony.
Czy w takiej sytuacji byłoby sprawiedliwe to, iż mąż dziedziczyłby po żonie, wobec której stosował przemoc? Pewnie nie. I tak, oczywiście – może to też działać w drugą stronę.
(w sensie, że to żona może być sprawcą przemocy)
Na szczęście przepisy prawa spadkowego przewidują takie sytuacje.
Jeśli sprawa o rozwód była w toku, gdy małżonek zmarł – i gdy było żądanie orzekania o winie – warto znać pewien przepis kodeksu cywilnego.
Chcesz zapoznać się z treścią przepisu? Proszę bardzo:
Czyli: musi być sprawa o rozwód w toku i to sprawa o rozwód z orzekaniem o winie.
Potrzebna jest sprawa sądowa i prawomocne orzeczenie sądu w kwestii wyłączenia od dziedziczenia. Takie powództwo musi też być wniesione do sądu w konkretnym terminie, wskazanym w treści przytoczonego przepisu.
Masz pytania? Zostaw w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Czy testament napisany przed ślubem będzie nadal ważny?
Każdy dorosły człowiek (każdy kto ma pełną zdolność do czynności prawnych) może napisać testament. I to jest bardzo dobry pomysł, często doradzam napisanie testamentu i pomagam sformułować jego treść. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym – inaczej pisanie testamentów byłoby mało przydatne.
Pisanie testamentów nie jest aż proste, jak mogłoby się wydawać – a to dlatego, iż przepisy prawa spadkowego przewidują wiele różnych możliwości.
Pisania testamentów dotyczy bardzo duża liczba zadawanych mi pytań.
W testamencie można np. przekazać konkretną rzecz dla konkretnej osoby – czyli zastosować zapis windykacyjny. Można też np. kogoś wydziedziczyć – jeśli są spełnione ustawowe przesłanki. Ale dziś nie o wydziedziczeniu.
Często jest tak, iż ktoś będąc tzw. singlem czy singielką pisze testament aby przekazać swój majątek wybranej osobie. I takie działanie ma naprawdę spory sens.
Tak też zrobił pan Staszek. Będąc kawalerem napisał testament i wskazał jako spadkobierców wybrane osoby z rodziny czyli swoich dwóch siostrzeńców.
Ale… kilka lat później pan Staszek znalazł miłość swojego życia i zawarł związek małżeński.
Po ślubie razem z żoną zakupił mieszkanie i otworzył swoją firmę.
Niestety zapomniał o fakcie napisania testamentu.
Jak myślisz: gdyby pan Staszek zmarł – bez dokonania zmiany testamentu – kto byłby spadkobiercą? Tak masz rację: osoby wskazane w treści testamentu.
Czy żona zostałaby z niczym? Niekoniecznie z niczym, są przecież przepisy o zachowku, ale… tak – byłby to dla żony spory problem.
Zmiana i odwołanie testamentu
Czy fakt zawarcia związku małżeńskiego zmienia coś, jeśli chodzi o napisany wcześniej testament?
Czy ten napisany testament nagle „zniknie” czy też utraci swoją moc? Nie, tak się „samo z siebie” nie stanie.
Jest więc jakieś rozwiązanie w takiej sytuacji?
TAK: testament można zawsze zmienić albo nawet odwołać. To jest tylko decyzja osoby, która testament napisała.
Zmieniła się Twoja sytuacja życiowa? Rozważ napisanie testamentu lub też jego zmianę – jeśli już wcześniej jakiś testament napisałeś.
I tu możesz zadać pytanie: czy jeśli ten pierwszy testament napisany był w formie notarialnej, to czy kolejne testamenty też muszą mieć formę notarialną?
Odpowiedź jest prosta: nie, nie muszą. Ale dobrze by było, gdyby kolejny testament też miał taką formę.
Testament w formie notarialnej dużo łatwiej odnaleźć, zwłaszcza gdy zostanie zarejestrowany w Notarialnym rejestrze Testamentów.
A tak z drugiej strony… Czy rozwód jakoś „unieważnia” testament napisany „na żonę”?
Może już domyślasz się odpowiedzi? Tak, masz rację, nic tu nie działa z automatu. To Ty sam musisz podjąć działanie!
Czy dzieci i rodzice spadkodawcy mogą dziedziczyć razem?
Zasady dziedziczenia budzą sporo wątpliwości. Jednym z pytań, które ostatnio usłyszałam kilka razy jest pytanie o to, co w sytuacji gdy spadkodawca pozostawił zarówno dzieci, jak i rodziców. czy w takiej sytuacji dziedziczyć mogą wszyscy krewni? Odpowiedź brzmi nie, chociaż… zaraz: odpowiedź brzmi: to zależy.
Dziedziczenie na podstawie testamentu
W testamencie można powołać do dziedziczenia zarówno dzieci, jak i rodziców. W ogóle prawo spadkowe daje spore możliwości jeśli chodzi o kształtowanie treści testamentu. Można np. wskazać rodziców jako spadkobierców, nawet jak ma się dzieci, można określone osoby wydziedziczyć, można powołać do dziedziczenia jedno z dzieci, można zrobić zapisy windykacyjne na rzecz określonych osób… Czasami wskazanie rodziców jako spadkobierców może mieć sens, czasem mogą być też podstawy, aby np. dorosłe dzieci wydziedziczyć. Dlatego też prawnicy czasami mówią, iż każda sytuacja jest inna. Masz złożoną sytuację rodzinną? Rozważ napisanie testamentu.
Niestety wiele osób o testamentach nie myśli, trzeba więc zapytać:
a co jeśli spadkobierca nie napisał ważnego testamentu?
W takiej właśnie sytuacji ma miejsce dziedziczenie ustawowe. Pojęcie to może nie będzie dla Ciebie oczywiste, ale chodzi o dziedziczenie określone w przepisach kodeksu cywilnego.
Dziedziczenie na podstawie ustawy
Zgodnie z treścią przepisu:
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
I dalej:
W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
Tak więc: jak wynika z treści samego przepisu: jeśli dziedziczenie będzie mieć miejsce na podstawie przepisów ustawy (czyli kodeksu cywilnego): w sytuacji gdy spadkodawca miał dzieci (dziecko) – jego rodzice nie będą dziedziczyć. I przypomnę jeszcze tylko na koniec coś oczywistego – dzieci z różnych związków dziedziczą w takim samym stopniu.
Masz pytania? Zostaw w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Czy po ślubie dom zapisany na męża będzie także mój?
Ślub wiele zmienia. Z datą ślubu powstaje wspólność ustawowa – oczywiście o ile sami małżonkowie nie zdecydują inaczej.
Czy jednak sam ślub powoduje, że dom małżonka stanie się wspólną własnością?
Wiem, być może będziesz rozczarowana odpowiedzią. Otóż dom, który był własnością małżonka przed ślubem – po ślubie nadal będzie własnością tego małżonka.
Zastanawiasz się gdzie szukać podstawy prawnej? Szukałaś w kodeksie cywilnym, ale nie znalazłaś?
Podstawa prawna oczywiście jest, ale znajduje się w innym kodeksie. Mam tu na myśli kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Chcesz wiedzieć, co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka? Przeczytaj art. 33 kodeksu rodzinnego.
Majątek nabyty przed ślubem, otrzymany w darowiźnie czy też odziedziczony przez małżonka jest właśnie majątkiem osobistym.
Jeśli chcesz inwestować swoje pieniądze w dom, który jest własnością małżonka – dobrze się zastanów.
Fakt, iż inwestujesz swoje pieniądze w dom męża czy żony także nie sprawi, że będzie to Wasz wspólny dom.
Czy ma to konsekwencje jeśli chodzi o prawo spadkowe?
Tak, oczywiście. Dom jest dalej własnością jednego małżonka. I to ten małżonek, który jest właścicielem, może tym domem rozporządzać. A to oznacza, iż może też „zapisać” swój dom w testamencie dowolnej osobie.
Oczywiście wiem: zakładasz, iż małżonek tego nie zrobi. Zapewne tak. Ale… czy wiesz, że np. w małżeństwie bezdzietnym małżonek nie jest jedynym spadkobiercą?
Wiedziałaś o tym? Prawo spadkowe kryje wiele tajemnic i niespodzianek.
Mówimy tu przede wszystkim o dziedziczeniu, gdyż to blog spadkowy.
Nie piszę o tym, co byłoby dokładnie w sytuacji gdyby doszło do rozwodu. Tzn. piszę, ale nie na tym blogu.
Ale jeśli chcesz wiedzieć i zainteresował Cię ten temat – majątek osobisty małżonka nie podlega podziałowi, podziałowi podlega tylko majątek wspólny.
A czy można coś zrobić, aby dom męża stał się nasz wspólny?
Wiadomo, że tak! Tylko, że małżonek, który jest właścicielem domu musi wyrazić zgodę na dokonanie takiej czynności prawnej.
mam tu na myśli rozszerzenie wspólności ustawowej – i znowu podstawy prawnej trzeba szukać w kodeksie rodzinnym.
Więcej o ustrojach majątkowych piszę na moim drugim blogu o prawie rodzinnym. Blog znajdziesz dokładnie tu.
Masz pytania? Zainteresował Cię ten temat? Napisz w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Wyślij do mnie wiadomość.
Kto może wnieść sprawę o stwierdzenie nabycia spadku?
Na pewno myślisz, że znasz odpowiedź na to pytanie. I po części tak jest. Ale myślę, iż z dzisiejszego wpisu dowiesz się też czegoś nowego.
Domyślam się, iż odpowiedź jaka przyszła Ci do głowy brzmi: spadkobiercy.
I to w sumie prawda, gdyż oczywistą rzeczą jest to, że spadkobierca może złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, ale… nie tylko spadkobierca może to zrobić.
Co wiemy z treści przepisu?
Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.
Tak brzmi przepis. Mało precyzyjny, prawda? Określenie „osoba mająca w tym interes” nie jest bardzo konkretne. Zaraz przeanalizujemy, o kogo może chodzić.
Jak widzisz nie ma tu wyczerpującej listy podmiotów, które mogą złożyć taki wniosek. Nie ma nawet takiej przykładowej listy – ani w kodeksie cywilnym, ani też w innej ustawie.
Jest tu jednak obszerne orzecznictwo, które wiele wyjaśnia.
Tak więc do osób, które mogą złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – oprócz spadkobiercy – należą:
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
współwłaściciel nieruchomości
Współwłaściciel nieruchomości może domagać się stwierdzenia nabycia spadku po innym współwłaścicielu, nawet jeśli sam nie rości sobie praw do spadku.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2023 r. sygn. akt II CSKP 1481/22)
I to są w sumie częste sytuacje w praktyce. Może być tak, iż dwie lub trzy osoby z różnych względów są współwłaścicielami nieruchomości. I przez lata nikt nic nie zrobił, aby tę współwłasność znieść, aż w końcu jeden ze współwłaścicieli zmarł. Jego spadkobiercy nie byli zainteresowani, aby przeprowadzić procedurę spadkową, a nieruchomość generowała coraz większe i większe koszty utrzymania.
Znasz może takie sytuacje? Jeśli tak, napisz w komentarzach. To wcale nie takie rzadkie przypadki.
wierzyciel
Oprócz współwłaściciela wniosek taki może złożyć też wierzyciel.
Jeśli wierzyciel miałby dochodzić należności od spadkobierców, to w sumie staje się logiczne, że może złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
„Legitymację do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku (art. 1025 § 1 k.c.) ma wierzyciel spadkobiercy lub spadku, np. jeśli chce prowadzić egzekucję z nieruchomości wchodzącej w skład spadku. Wniosek taki powinien zgodnie z art. 511 w zw. z art. 187 k.p.c. i art. 126 § 1 i 2 k.p.c. zawierać żądanie stwierdzenia nabycia spadku po określonym spadkodawcy, wykazanie interesu prawnego wnioskodawcy, ewentualne wskazanie osób zainteresowanych znanych wnioskodawcy oraz okoliczności uzasadniające właściwość miejscową sądu.”
Jesteś w takiej sytuacji, ale nie wiesz kto jest spadkobiercą?
Złóż wniosek do sądu, opisz swoją sytuację, uzasadnij na czym dokładnie polega Twój interes, dlaczego wnosisz o ustalenie przez sąd spadkobierców danej osoby.
Czy to są łatwe sprawy? Niestety często trudne. Odnalezienie tych spadkobierców nie zawsze jest proste. Ale wiedz, że sąd ma swoje sposoby (znajdujące oczywiście podstawę w kodeksie postępowania cywilnego) aby tych spadkobierców szukać.
I jeszcze jedno orzeczenie Sądu Najwyższego. Coś sporo orzeczeń w tym wpisie, ale warto przeczytać:
„Krąg osób mających interes prawny w uzyskaniu prawidłowego stwierdzenia nabycia spadku, a tym samym w złożeniu wniosku o zmianę postanowienia spadkowego nie można ograniczyć do spadkobierców, wierzycieli spadkobierców i wierzycieli spadku. Interes prawny w złożeniu takiego wniosku może mieć także współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku.”
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2020 r. sygn. akt V CSK 560/18)
Tak więc widzisz: nie tylko spadkobierca może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
I też tak z drugiej strony: jeśli to Ty jesteś spadkobiercą i myślałeś, iż oprócz Ciebie (i ewentualnie innych spadkobierców) nikt inny wniosku o nabycie spadku nie złoży – to jesteś w błędzie.
Reasumując:
Nie ma w treści żadnego przepisu wyczerpującej listy podmiotów, które mogą złożyć taki wniosek.
W praktyce najczęściej taki wniosek składa – oprócz spadkobiercy – współwłaściciel (głównie nieruchomości) oraz wierzyciel spadkodawcy.
Masz pytania? Zostaw w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
