Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
„Unieważnienie” testamentu notarialnego
Testament notarialny słusznie uchodzi za najbardziej „pewną” formę testamentu.
Jednak nie zawsze spadkobiercy są zadowoleni, gdy już zapoznają się z treścią testamentu.
(co oczywiście dotyczy zarówno testamentów „zwykłych pisemnych”, jak i notarialnych.)
A jak już spadkobiercy zapoznają się z wnioskiem o nabycie spadku i treścią testamentu, to przychodzą do kancelarii prawnych.
Sama często spotykam się z następującym pytaniem zadawanym przez rozczarowanych spadkobierców:
Czy można podważyć w sądzie testament w formie aktu notarialnego?
Żaden przepis nie stoi na przeszkodzie, aby takie działanie podjąć, jednak jest to w praktyce bardzo trudne.
Dzieje się tak choćby z uwagi na przepisy prawa o notariacie.
Przepisy tej ustawy stanowią, iż :
Przy dokonywaniu czynności notarialnej notariusz jest obowiązany stwierdzić tożsamość osób biorących udział w czynności.
Ponadto :
Notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych.
I jeszcze:
Akt notarialny przed podpisaniem powinien być odczytany przez notariusza lub przez inną osobę w jego obecności.
Przy odczytaniu aktu notarialnego notariusz powinien się przekonać, że osoby biorące udział w czynności dokładnie rozumieją treść oraz znaczenie aktu, a akt jest zgodny z ich wolą.
Naprawdę trudno byłoby więc wykazać, że testament został sporządzony przez inną osobę czy też w innej dacie niż wynika to z treści testamentu… albo, iż osoba sporządzająca testament nie miała wystarczającej świadomości podczas podpisywania aktu notarialnego w kancelarii notarialnej.
Jednak w pewnych sytuacjach sąd w postępowaniu spadkowym mógłby orzec, iż testament notarialny jest nieważny.
To, że można podważać w postępowaniu spadkowym testament notarialny, potwierdził też Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń- wydanym już wiele lat temu:
Okoliczność, że testament został sporządzony w formie aktu notarialnego, nie stoi na przeszkodzie udowadnianiu jego nieważności, przewidzianej w przepisie art. 945 k.c.(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25.06.1985)
Można więc próbować udowodnić, iż testator w dacie sporządzania tego testamentu nie był w stanie zrobić tego w sposób świadomy – np. z powodu choroby psychicznej. Nie wystarczy jednak przed sądem tak twierdzić. Trzeba mieć naprawdę mocne podstawy i jeszcze przedstawić sądowi dowody.
Zakwestionować testament należy w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.
Jednak z powyżej przedstawionych względów skuteczne podważenie testamentu notarialnego jest wyjątkowo trudne.
Czasem warto więc „odpuścić sobie” walkę o „unieważnienie testamentu” i – jeśli są przesłanki – wystąpić do sądu z pozwem o zachowek.
Każda sytuacja jest jednak inna. Warto więc przed podjęciem działań skonsultować to z prawnikiem.
Wyrok Trybunału – konsekwencje takiego rozstrzygnięcia
Jak pisałam ostatnio w jednym z najnowszych wyroków Trybunał Konstytucyjny uznał, iż miesięczny termin, od którego zależało nabycie prawa do ulgi w podatku od spadków, naruszał konstytucję.
Przypomnę : Trybunał Konstytucyjny orzekł, że niezgodne z konstytucją było przyznanie podatnikom w latach 2007-2008 tylko jednego miesiąca na zgłoszenie okoliczności nabycia spadku do urzędu skarbowego, co było warunkiem zwolnienia spadkobiercy z podatku.
No dobrze, a co to oznacza dla takiego przeciętnego spadkobiercy, który jednak wówczas podatek taki zapłacił?
Taki wyrok Trybunału oznacza, iż pojawiła się możliwość odzyskania podatku od spadku (lub darowizny) zapłaconego z powodu przekroczenia miesięcznego terminu do zgłoszenia Urzędowi Skarbowemu faktu nabycia spadku lub darowizny.
Spadkobiercy, którzy zapłacili w latach 2007 i 2008r. podatek od spadku z tego względu, iż spóźnili się ze zgłoszeniem nabycia spadku do US (czyli właśnie naruszyli ów uznany za niekonstytucyjny miesięczny termin) – mogą złożyć wniosek o wznowienie postępowania i ubiegać się o zwrot zapłaconego podatku.
Koniecznie musisz zapoznać się z treścią art. 240 ordynacji podatkowej (a więc najważniejszego/jednego z najważniejszych aktu prawnego dotyczącego podatków)- dotyczącym wznowienie postępowania.
Artykuł ten stanowi co następuje:
Art. 240. § 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) :
8) została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny
Tak jest właśnie w tym przypadku.
Niestety – wystąpienie z wnioskiem o wznowienie postępowania nie będzie możliwe zawsze.
A dlaczego?
Otóż ze względu na treść przepisu art. 241 ordynacji podatkowej.
Art. 241. § 1. Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony.
§ 2. Wznowienie postępowania z przyczyny wymienionej w art. 240 § 1:
pkt 8 lub 11 następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca odpowiednio od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub publikacji sentencji orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Głosowanie trwa !
Chodzi oczywiście o konkurs na bloga prawniczego, który został zorganizowany przez portal polskiprawnik.pl
Głosować można za pośrednictwem tej strony.
http://www.polskiprawnik.pl/contest/plebiscyt-polskiego-prawnika-wybieramy-najpopularn/
Wystarczy podać swój adres mailowy i wpisać adres bloga – www.blog-spadkowy.pl
Głosowanie nie wiąże się z żadnym kosztem, więc jeśli chcesz zagłosować to nie czekaj!
Zapis windykacyjny czyli…
Zapis windykacyjny czyli najkrócej mówiąc: mieszkanie dla córki, działka dla syna, samochód dla brata
Oznacza to, iż w testamencie możesz konkretne rzeczy przeznaczyć dla określonych osób – i to zarówno będących spadkobiercami ustawowymi, jak i dla tych zupełnie niespokrewnionych. Możesz więc przekazać koleżance ulubioną sztukę biżuterii, albo kosiarkę do trawy przeznaczy dla sąsiada.
Może się zdziwisz, ale nie zawsze tak było. A właściwie jest tak dopiero od niecałych dwóch lat.
Zgodnie z art. 981(1) § 1 kodeksu cywilnego: w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku .
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości,
2) zbywalne prawo majątkowe,
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Warunkiem skuteczności zapisu windykacyjnego jest umieszczenie go w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Obecnie prawo spadkowe daje możliwość bardziej precyzyjnego rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Kiedyś, zanim weszła w życie nowelizacja prawa spadkowego, spadkodawca nie mógł w testamencie przeznaczać konkretnych rzeczy dla konkretnych osób- po prostu w swoim testamencie wskazywał spadkobierców i już. (oczywiście w pewnym uproszczeniu, prawo spadkowe było i jest dość skomplikowane)
Takie rozwiązanie jest korzystne dla spadkodawców, jednak nie jest wolne od pułapek.
Dokonując zapisu windykacyjnego na rzecz konkretnej osoby – czegoś o znacznej wartości np. mieszkania (zwłaszcza, jeśli rzecz ta praktycznie wyczerpuje majątek spadkodawcy) nie można zapomnieć o instytucji zachowku, do którego uprawnieni są członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy – w szczególności małżonek i dzieci.
Jak wynika z treści przepisu, przedmiotem zapisu windykacyjnego może być też przedsiębiorstwo. Ale czy wiesz dokładnie czym to „przedsiębiorstwo” jest? Intuicyjnie pewnie tak, ale prawnie? To już nie jest takie oczywiste. Każdy, kto prowadzi firmę, zastanawiał się pewnie chociaż raz, co stałoby się z firmą w przypadku jego śmierci? Kto będzie kontynuował działalność? I czy można mieć jakiś wpływ na to, kto będzie „zarządzał” kiedyś tą firmą? W obecnym stanie prawnym zapis windykacyjny pozwala wiele kwestii świadomie zaplanować na przyszłość.
Decydując się na „przekazanie” przedsiębiorstwa w ramach instytucji zapisu windykacyjnego, dobrze się jednak zastanów, a w razie potrzeby skonsultuj z doświadczonym prawnikiem. Tak czy inaczej, pamiętaj, iż zapis windykacyjny można zamieścić tylko w testamencie mającym formę aktu notarialnego. Pamiętaj też, iż jeśli nawet sporządziłeś testament w formie aktu notarialnego, możesz zawsze ten testament zmienić lub odwołać.
E-book już wkrótce
Wpisów jest już całkiem sporo. I będzie więcej. Ale będzie też coś więcej.
Będzie e-book. Po to, abyś informacje o wszystkich istotnych kwestiach związanych z prawem spadkowym miał w jednym miejscu.
Jako iż tych kwestii jest naprawdę sporo, e-book będzie składał się z trzech części. (jako, iż lubię Trylogie, najbardziej tę Tolkiena)
Pierwsza część będzie dotyczyć spraw najbardziej podstawowych – tj. dziedziczenia na podstawie ustawy i testamentu. To są podstawy, ale niestety wciąż treść przepisów budzi wiele wątpliwości. Z tej części dowiesz się (lub sobie przypomnisz) m.in. dlaczego nie należy sporządzać testamentów wspólnych oraz jakie są podstawy aby wydziedziczyć spadkobiercę ustawowego.
A w kolejnej części e-booka będzie m.in. o stwierdzeniu nabycia spadku i sposobach przeprowadzania działu spadku.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym