Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Przekazanie majątku – porady prawne notariuszy za darmo
Przekazanie majątku w rodzinie to bardzo istotna kwestia. I ciągle budząca wiele wątpliwości. Często skutków raz dokonanej czynności nie da się już odwrócić (zwłaszcza gdy otwarcie testamentu już nastąpi…)
Dlatego bardzo ważne jest, aby każdą decyzję związaną z przekazywaniem majątku w rodzinie dobrze przemyśleć.
Oprócz kwestii stricte prawnych pozostaje jeszcze aspekt podatkowy, o którym wiele osób nie pamięta. Dlatego prawnicy, którzy mają z tym do czynienia codziennie – czyli notariusze postanowili zorganizować, nie po raz już pierwszy zresztą, Dni Otwarte Notariatu. W tym roku będzie to sobota 30 listopada.
Przekazanie nieruchomości jeśli decydujemy się zrobić to „za życia” (czy to sprzedaż nieruchomości czy darowizna czy w końcu umowa dożywocia) musi nastąpić w formie aktu notarialnego, więc notariusze wiedzą, co radzą.
Ale notariusze mają także doświadczenie w sporządzeniu testamentów – czyli w temacie przekazywania majątku na wypadek śmierci. O to również będzie można notariuszy w tym dniu zapytać. A o samym testamencie na pewno warto pomyśleć wcześniej i przekazanie majątku konkretnym osobom zaplanować, aby uniknąć w przyszłości niepotrzebnych nieporozumień rodzinnych. (tym bardziej, iż w obecnym stanie prawnym można w testamencie przekazywać konkretne rzeczy konkretnym osobom)
W tym dniu w 19 miastach w całej Polsce notariusze będą udzielać bezpłatnych porad prawnych dotyczących przekazywania majątku w rodzinie. Jeśli więc rozważasz kwestie przekazania majątku komuś z rodziny (szczególnie jeśli myślisz o napisaniu testamentu), ale masz wątpliwości i chcesz się upewnić, czy przyjęta przez Ciebie koncepcja jest właściwa oraz z jakimi kosztami musisz się liczyć dokonując konkretnych czynności prawnych weź udział w Dniach Otwartych Notariatu i zapytaj profesjonalistę. 30 listopada masz szansę na bezpłatne porady. Sprawdź więc, gdzie w Twoim mieście będą one udzielane i nie wahaj się zapytać.
Prawo spadkowe. Apelacja – ciąg dalszy
Temat apelacji wywołał spore zainteresowanie. Dlatego postanowiłam, że poświęcę temu zagadnieniu jeszcze kilka wpisów.
Napisanie dobrej apelacji nie jest sprawą prostą. Zwłaszcza sformułowanie wniosków i zarzutów, które w apelacji znaleźć się muszą. Ale to temat na jeszcze kolejny wpis.
Wielu czytelników dopytuje, czy na pewno apelacja będzie rozpatrywana przez innego sędziego. I odpowiadam, iż przez innego sędziego. A właściwie nie jednego sędziego, ale trzech sędziów, bo w takim składzie co do zasady orzeka sąd II instancji.
Oprócz kwestii merytorycznych – czyli poprawnego sformułowania wniosków i zarzutów BARDZO ważne jest to aby apelacja została wniesiona w terminie i prawidłowo opłacona. Inaczej sąd ją odrzuci – co oznacza, iż takiej apelacji wniesionej po terminie sąd nie będzie nawet rozpoznawał pod względem merytorycznym.
Tak. Opłacenie apelacji też jest istotne. Opłatę należy uiścić wraz z samą apelacją – w znakach opłaty sądowej lub na konto sądu.
Z opłatami sądowymi sprawa nie jest taka prosta. Konieczność opłacenia apelacji powstaje nie tylko w sprawach spadkowych, ale także w innych sprawach cywilnych. Nie tylko zresztą apelacje podlegają opłacie: opłatę uiszcza się także od zażaleń czy też różnego typu skarg.
Ale : w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku opłata od apelacji jest stała – inaczej zupełnie niż w sprawach o zachowek. Z tymi sprawami jest w ogóle inaczej, bo sąd wydaje tu wyrok, a nie postanowienie. I tak jak w przypadku pozwu – też i w przypadku apelacji opłata uzależniona jest od wysokości kwoty którą podajemy jako wartość przedmiotu zaskarżenia.
Jak już wniesiona w terminie i opłacona apelacja będzie w sądzie, prędzej czy później zostanie wyznaczona rozprawa. Postępowanie przed sądem II instancji jest zdecydowanie krótsze niż przed sądem I instancji. Najczęściej ogranicza się do jednej rozprawy. Rozprawa ta ma też inny przebieg niż rozprawy przed sądem I instancji.
I jeśli już o rozprawie apelacyjnej mowa:
Co do zasady obecność na niej nie jest obowiązkowa. Sąd i tak rozprawę przeprowadzi. A po przeprowadzeniu rozprawy wyda orzeczenie. Sąd o rozprawie jednak zawiadomi. Przeczytaj zawsze uważnie czy stawiennictwo jest obowiązkowe, czy jednak nie. Ale nawet jeśli z treści pisma wynika, iż stawiennictwo w sądzie obowiązkowe nie jest, zastanów się czy jednak nie warto do sądu się udać i bezpośrednio na rozprawie przedstawić swoje stanowisko.
Apelacja w sprawie spadkowej
Sprawy spadkowe (w tym sprawę o dział spadku) rozpatruje co do zasady w pierwszej instancji sąd rejonowy.
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego (co jest niestety szczególnie złożone w sprawach o dział spadku) tj. zwłaszcza po przesłuchaniu świadków, ewentualnie – jeśli zachodziła taka potrzeba – sporządzeniu opinii przez biegłego co do wartości nieruchomości oraz po przesłuchaniu stron sąd wydaje orzeczenie.
W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku jest to jednakże nie wyrok a postanowienie.
Postanowienie sądu I instancji podlega jednak zaskarżeniu.
Oznacza to, iż strona z orzeczenia niezadowolona może wnieść apelację do sądu okręgowego – jako sądu II instancji. (oczywiście samo niezadowolenie strony to jeszcze za mało, aby apelację wygrać, ale jako, iż postępowanie jest zasadniczo dwuinstancyjne, apelacje wnieść można)
Wnoszenie apelacji – jak i wszystkich innych środków zaskarżenia – wiąże się jednak z koniecznością przestrzegania terminów. Uwierz mi, terminy są bardzo ważne przy zaskarżaniu orzeczeń sądu. Nawet jeśli apelacja jest co do zasady słuszna, ale ktoś przez nieuwagę wniesie ją po terminie, to niestety oczekiwanego rezultatu nie osiągnie.
A więc przechodząc do konkretu:
Najpierw – w ciągu 7 dni od ogłoszenia orzeczenia przez sąd – należy wystąpić z pisemnym wnioskiem o jego uzasadnienie.
Sąd takie uzasadnienie sporządzi i doręczy stronie, która o to wnosiła.
Następnie po otrzymaniu pisemnego uzasadnienia strona niezadowolona z rozstrzygnięcia sądu może wnieść apelację w terminie 14 dni (czternastu kolejnych dni kalendarzowych, wliczając w to weekendy)
Terminu do wniesienia apelacji musisz bardzo pilnować, apelacja wniesiona po terminie nie będzie nawet merytorycznie przez sąd rozpatrywana.
Apelacja podlega także opłacie. Opłatę musisz uiścić wraz z apelacją – w znakach opłaty sądowej lub na konto sądu.
A jak już apelacja zostanie szczęśliwie w terminie wniesiona i opłacona?
Sąd doręczy jej odpisy pozostałym stronom, umożliwiając wniesienie odpowiedzi na apelację.
A następnie:
Sąd II instancji wyznaczy rozprawę.
I tym razem już w składzie trzech sędziów zdecyduje czy apelacja jest uzasadniona.
Jeśli sąd uzna, że apelacja jest uzasadniona, może zmienić rozstrzygnięcie sądu I instancji.
A co jeśli strona nie zgadza się z orzeczeniem sądu II instancji?
W niektórych przypadkach po prostu musi pogodzić się z takim rozstrzygnięciem.
Ale czasem przepisy dają jeszcze możliwość wniesienia w sprawach spadkowych skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.
Tyle że to skomplikowana materia i temat na zupełnie inny wpis.
Prawo spadkowe. Zwolnienie od kosztów sądowych
Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych wiąże się zazwyczaj z koniecznością ponoszenia całkiem sporych kosztów. W sprawach cywilnych są one rzeczywiście niemałe. Zazwyczaj (zwłaszcza w sprawach o zapłatę) sama opłata od pozwu to 5% wartości przedmiotu sporu – czyli kwoty, której powód domaga się od pozwanego. A to naprawdę może być całkiem sporo. Tak właśnie jest w sprawach o zachowek.
W sprawie o dział spadku jest jednak na szczęście trochę inaczej. W takich sprawach mamy do czynienia z opłatą stałą. Oznacza to, iż niezależnie od tego, ile warty jest majątek, który w sprawie o dział spadku będzie dzielony pomiędzy spadkobierców, wnioskodawca zapłaci jedną, określoną przepisami kwotę. Zgodnie z przepisem ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych:
Art. 51. 1. Opłatę stałą w kwocie 500 złotych pobiera się od wniosku o dział spadku, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.
2. Opłatę stałą w kwocie 1.000 złotych pobiera się od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.
To dla stron dzielących majątek po spadkodawcy korzystne rozwiązanie. Bo przecież w skład tego spadku często wchodzi mieszkanie lub dom. I sama tylko nieruchomość (nie licząc innych składników majątku, takich jak samochód czy oszczędności w banku) zazwyczaj warta jest kilkaset tysięcy… Przyjmując wartość mieszkania na kwotę nawet ok. 350 tys. zł. w „normalnej” sprawie cywilnej byłaby konieczność uiszczenia opłaty w wysokości kilkunastu tysięcy – a to bardzo dużo.
Stała opłata sądowa od wniosku ułatwia znacznie sprawę, ale czasem nawet kwota 1000zł to naprawdę sporo i jej uiszczenie przekracza możliwości finansowe strony (tym bardziej, iż często nie jest to jedyny koszt, jaki wiąże się z postępowaniem o dział spadku). Tym bardziej, iż opłatę od wniosku trzeba uiścić już na samym początku postępowania- a więc wraz z wnioskiem.
Dlatego przepisy przewidują możliwość złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów. Warto o tym pamiętać. O zwolnieniu od kosztów (bądź też nie) decyduje oczywiście sąd.
Sąd może taki wniosek o zwolnienie od kosztów uwzględnić w całości, może taki wniosek oddalić, może też uwzględnić wniosek jedynie częściowo.
Jeśli sąd I instancji rozpatrujący sprawę o podział majątku takiego wniosku nie uwzględni to jeszcze nie koniec całej sprawy. Postanowienie w tym zakresie można zaskarżyć do sądu II instancji.
Aby jednak sąd rozpatrzył wniosek o zwolnienie od kosztów, należy wykazać, iż nie jest się w stanie kosztów sądowych ponieść – bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny – jak określa to przepis. To naprawdę ważne, aby dobrze taki wniosek uzasadnić. Pamiętać też trzeba o dowodach na poparcie tego wniosku. Koniecznie trzeba również pamiętać o tym, aby wraz takim wnioskiem złożyć poprawnie wypełniony i podpisany formularz, którego pełna nazwa brzmi dość skomplikowanie : ” oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania”. (choć samo wypełnienie formularza skomplikowane być nie powinno).
Formularz, który trzeba wypełnić i przedłożyć sądowi, znajdziesz m.in. tu:
http://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym/
Prawo spadkowe – pytania i odpowiedzi (część 3)
Poprzednio zamieszczone wpisy oparte na pytaniach (i odpowiedziach) cieszą się sporą popularnością. Dlatego postanowiłam, że takich wpisów będzie więcej. Dziś kolejny z nich. Muszę przyznać, iż zadawane pytania są coraz ciekawsze (i coraz bardziej zaskakujące)
1.jak długo może trwać sprawa spadkowa w sądzie?
Na to pytanie niestety jednej odpowiedzi nie ma. Jeśli chodzi np. o sprawę o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy (albo nawet na podstawie testamentu w sytuacji gdy nikt go nie podważa)sprawa może skończyć się już po jednej rozprawie. Więc dość szybko – na pierwszą rozprawę czeka się najczęściej ok. 2-3 miesięcy (choć zależy to od konkretnego sądu, a nawet danego wydziału w sądzie). To najkrócej. A jeśli spadkobierców jest kilku i ktoś testament podważa? I wnosi np. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych? Albo jest kilka testamentów? (ewentualnie kilka testamentów i wielu spadkobierców? Cóż. Wtedy tak łatwo już nie będzie. Nie będzie łatwo także w sprawie o dział spadku – jeśli współspadkobiercy są skonfliktowani i mają różne koncepcje jeśli chodzi o podział majątku. Wtedy sprawa spadkowa może potrwać nawet kilka lat (nie wspominając oczywiście o postępowaniu apelacyjnym)
2.jak wygląda podział spadku mieszkanie kupione przed ślubem?
Mieszkanie kupione przed ślubem stanowi majątek osobisty każdego z małżonków. Ale po śmierci jednego z nich to już nie ma znaczenia. Majątek osobisty także podlega dziedziczeniu.
3.czy zapis windykacyjny tylko w testamencie?
Zapis windykacyjny można zamieścić tylko w testamencie. I co więcej: nie w każdym testamencie. Aby taki zapis był skuteczny musi być zamieszczony w testamencie notarialnym.
4.czy notariusz może stwierdzić nabycie i podział spadku jeżeli spadkodawca zmarł w marcu 1984 r
Nie może. Co innego gdyby chodziło o spadkodawcę zmarłego np. w październiku 1984. Możliwość sporządzenia przez notariusza uzależniona jest od spełnienia jeszcze kilku innych przesłanek.
5.po co przeprowadza się dział spadku?
Najkrócej mówiąc po to, aby spadkobiercy, którzy spadek odziedziczyli nie byli już dłużej współwłaścicielami np. nieruchomości. Bo bycie współwłaścicielem oprócz zalet ma też wiele wad.
A teraz oprócz pytań konkretnych i prawniczych także pytanie prawno-filozoficzne:
6.czy sędzia sprawiedliwie dzieli spadek?
Trudno odpowiedzieć jednym słowem, ale raczej chyba tak… Zależy oczywiście, co kto rozumie pod pojęciem „sprawiedliwe”. No i jeszcze coś ważnego: sędziowie zazwyczaj wydają orzeczenia po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. A więc jak nie zgłaszasz żadnych wniosków podczas postępowania, to nie narzekaj, że wyrok/postanowienie jest niesprawiedliwe…
7.czy dziedziczy dziecko po matce pozbawionej praw rodzicielskich?
Tak, pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza „wyłączenia od dziedziczenia”.
8.kto dziedziczy po śmierci męża bezdzietnego?
To zależy, czy ów mąż zostawił testament. Zakładając jednak, że nie – a więc ma miejsce dziedziczenie na podstawie ustawy: dziedziczy żona – choć oczywiście nie tylko ona. Dziedziczy także rodzina owego męża – czyli w pierwszej kolejności rodzice (jeśli już nie żyją to rodzeństwo owego męża) I nie ma wcale przy tym znaczenia, czy mąż ten ze swoją rodziną utrzymywał jakikolwiek kontakt.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
