Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Pomagam w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Wyjaśniam, jak poprawnie napisać testament oraz jak przekazać firmę następcom.
W artykułach, które znajdziesz na tym blogu, tłumaczę zawiłości prawa spadkowego.
Dziedziczenie a rozdzielność majątkowa
Pisałam o tym kilkukrotnie, iż co do zasady małżonkowie po sobie dziedziczą…. (co do zasady – każdy może przecież napisać testament i wskazać w nim dowolnie wybranych spadkobierców, każdy może też w testamencie wydziedziczyć bliskie osoby, w tym właśnie małżonka). Obecnie dosyć często zdarza się, iż na skutek zawarcia odpowiedniej „małżeńskiej umowy majątkowej” między małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. W praktyce oznacza to, iż po dacie zawarcia takiej umowy funkcjonują tylko majątki osobiste każdego z małżonków.(sama rozdzielność majątkowa to temat na osobny wpis) Rozdzielność (jak pewnie też i inne ustroje majątkowe) ma zarówno wady, jak i zalety. Nie wszyscy jednak, którzy decydują się na rozdzielność majątkową wiedzą, iż ma ona skutek tylko „za życia” małżonków. Sam fakt ustroju rozdzielności majątkowej nie wyłącza bowiem małżonka od dziedziczenia… Mówiąc bardziej wprost: niezależnie czy małżonkowie mają „wspólność” czy „rozdzielność” co do zasady będą po sobie dziedziczyć (no chyba, że małżonkowie sporządzili testamenty, w których powołali do dziedziczenia inne osoby…). I jak pisałam – dziedziczeniu podlega nie tylko „majątek”, ale też niestety długi. Co to oznacza w praktyce? Ano mniej więcej to, iż żona może nie ponosić odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez męża dopóki mąż ten żyje (wzajemna odpowiedzialność małżonków za długi to skomplikowany […]
Dziedziczenie w związkach nieformalnych
Związki nieformalne, konkubinaty, związki partnerskie… Określeń jest całkiem sporo, ale nie ma wątpliwości, iż chodzi o sytuację, gdy dwie osoby pozostają we wspólnym pożyciu, prowadząc wspólne gospodarstwo domowe. Nierzadko zdarza się, iż każde z „partnerów” (albo chociaż jedno) ma dzieci z innych małżeństw. Czasem dziecko takie mieszka z byłą żoną, czasem dzieci mieszkają z ojcem i jego nową partnerką, czasem dzieci są już dorosłe i mieszkają osobno. Sytuacje takie – wobec dużej liczby rozwodów – są bardzo częste. Często też relacje między tymi dziećmi, a nowymi partnerami ich rodziców są bardzo udane. Jednak niestety, a możesz mi wierzyć, bo spotykam się z tym bardzo często, po śmierci jednego z partnerów bardzo często wszystko się psuje . A dlaczego? Na przykład dlatego, iż zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania spadkowego… Jak pewnie już wiesz, partner (partnerka) nie dziedziczy z mocy ustawy. Po zmarłym partnerze – w sytuacji braku ważnego testamentu – dziedziczą w pierwszej kolejności jego dzieci (uwaga: dzieci z różnych małżeństw czy związków nieformalnych dziedziczą tak samo) Jeśli zaś zmarły partner żadnych dzieci (ani też wnuków) nie miał, z mocy ustawy dziedziczą jego rodzice, a w dalszej kolejności rodzeństwo. I wtedy właśnie pojawia się pierwszy, ale znaczący problem… Bo trzeba ustalić, co […]
Wyłączenie od dziedziczenia małżonka pomimo braku prawomocnego rozwodu
Pisałam niedawno o dziedziczeniu po rozwodzie. Obiecałam też, ze napiszę o sytuacji, kiedy co prawda nie zapadł prawomocny wyrok rozwodowy, jednak dziedziczenie przez męża(żonę) byłoby odbierane jako niesprawiedliwe czy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca wprowadził do kodeksu art. 940, który stanowi, iż: Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Pomimo jednak tak sformułowanego przepisu nic tu nie dzieje się jednak automatycznie. Dalej czytamy w tym artykule: Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku. Oznacza to, iż osoba uprawniona do tego musi wystąpić do sądu z odpowiednim powództwem – i to w zakreślonym przez ustawę terminie. Muszą być jednak spełnione pewne przesłanki, aby sąd mógł wydać takie orzeczenie: Przede wszystkim przed śmiercią jednego z małżonków musiało być wszczęte postępowanie o rozwód. Przesłanką wyłączenia współmałżonka od dziedziczenia jest wystąpienie przez spadkodawcę (za jego życia oczywiście) o rozwód z winy pozostałego przy […]
Dziedziczenie a rozwód i separacja
Małżonek – zgodnie z prawem spadkowym – należy do grupy spadkobierców powołanych do dziedziczenia w pierwszej kolejności. To co do zasady nie budzi wątpliwości . Ale już sytuacja, gdy jeden z małżonków zmarł po wniesieniu do sądu pozwu o rozwód już tak. Do czasu gdy zapadnie prawomocny wyrok rozwodowy małżonkowie pozostają małżeństwem – z ustawowymi tego konsekwencjami. (w końcu – co nie zdarza się często, ale jednak czasem ma miejsce na salach sądowych, sąd oddala powództwo o rozwód – czyli po prostu nie daje małżonkom rozwodu…) Jeśli zapadł i uprawomocnił się wyrok rozwodowy – małżonek z mocy ustawy nie będzie dziedziczył. (oczywiście chodzi o sytuację, gdy małżonek zmarł po dacie uprawomocnienia się wyroku rozwodowego) Oczywiście jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby byłego męża czy byłą żonę wskazać jako spadkobiercę (czy też zapisobiercę) w testamencie… Odnośnie zaś separacji : ustalić trzeba, czy była to separacja orzeczona wyrokiem sądu czy też tak zwana separacja faktyczna – co ma miejsce w sytuacji, gdy małżonkowie żyją osobno, ale formalnie pozostają małżeństwem. Jeśli separacja została formalnie orzeczona wyrokiem sądu – małżonek nie będzie dziedziczył z mocy ustawy. Wracając jednak do dziedziczenia w trakcie/po rozwodzie: Jak wiadomo sprawy o rozwód – w szczególności gdy małżonkowie […]
Dziedziczenie w małżeństwach bezdzietnych
Pisałam już o tym, jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego zgodnie z przepisami prawa spadkowego. Jak pewnie pamiętasz, przede wszystkim z mocy ustawy dziedziczy małżonek i dzieci. Nie wszyscy małżonkowie nie posiadający dzieci zdają sobie z tego sprawę, ale nie jest wcale tak, iż na mocy ustawy żona dziedziczy wszystko po mężu … Oczywiście mąż zawsze może napisać testament i po prostu przeznaczyć żonie cały swój majątek. Jeśli jednak tego nie zrobi, to po jego śmierci nastąpi dziedziczenie ustawowe. Nawet więc jeśli wspomniani bezdzietni małżonkowie wspólnie dorabiali się całego majątku „od zera” – zgodnie z ustawowymi zasadami dziedziczenia po śmierci jednego z nich (w sytuacji gdy nie mieli dzieci) drugi z małżonków będzie musiał „podzielić się” majątkiem pozostawionym przez zmarłego małżonka z jego rodziną. (i to nawet w sytuacji, gdy nie utrzymywał on z tą rodziną kontaktów…) Sytuacja taka jest szczególnie skomplikowana, gdy w skład majątku małżonków wchodzi firma, którą małżonkowie razem przez wiele lat prowadzili. Konieczność dokonania podziału majątku stanowiącego spadek może doprowadzić nawet do zamknięcia firmy. Niestety w takich sytuacjach sprawy spadkowe mogą trwać nawet kilka lat. Sytuacji nie ułatwia fakt, iż często niezbędna jest opinia biegłych sądowych co do wartości firmy oraz nieruchomości wchodzących w skład spadku. Powtórzmy […]
Testament zagubiony czyli w praktyce nieistniejący
Ważne sporządzenie testamentu to już bardzo dużo, ale jeszcze nie wszystko. Jeśli spadkobierca sporządza testament, to najczęściej oznacza to, iż chce zmodyfikować ustawowy porządek dziedziczenia. (albo przynajmniej skorzystać z instytucji zapisu czy zapisu windykacyjnego i przekazać konkretną rzecz określonej osobie) A skoro tak, to osoba wskazana w tym testamencie powinna wiedzieć, że została powołana do spadku.(tak aby po śmierci spadkodawcy mogła np. wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku) Jeśli spadkodawca sporządzi testament „odręczny” i nikogo nie poinformuje o tym fakcie, ukrywając testament głęboko w szufladzie, nie osiągnie prawdopodobnie zamierzonego skutku w postaci przekazania majątku wyznaczonej osobie. Nie myśl więc, iż sam fakt, że napisałeś odręczny testament załatwia już całą sprawę. Testament może też zawsze zostać np. przypadkowo zniszczony, zagubiony, a co więcej czasem może ulec zniszczeniu czy zaginięciu wskutek celowego działania osób mających w tym interes… Udowodnienie czegokolwiek w tej sytuacji będzie wyjątkowo trudne. Tak więc jako spadkodawca – po sporządzeniu testamentu – powinieneś zatroszczyć się, aby osoba powołana do spadku o tym wiedziała. Oczywiście najbezpieczniejszą formą testamentu jest testament notarialny. Nie tylko dlatego, iż w praktyce bardzo trudno go podważyć, ale także dlatego, iż w przypadku testamentu notarialnego jego oryginał zostaje zawsze w kancelarii notarialnej, a […]
Jak napisać testament?
Pytanie takie może wydawać się banalne. Jednak jak pokazuje praktyka nie jest to wcale takie oczywiste. Oczywiście mowa tu o testamencie holograficznym. Holograficznym – czyli po prostu pisanym odręcznie . (Uwaga: zawsze można wybrać się w tym celu do notariusza, jeśli jednak decydujesz się sporządzić testament we własnym zakresie uważnie przeczytaj o wymogach, jakie musi on spełnić) Jak czytamy w treści przepisu: spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. No właśnie: pismem ręcznym w całości. Nie wystarczy tylko podpisać napisany „komputerowo” i wydrukowany tekst testamentu. Testament napisany przy pomocy komputera (na maszynie do pisania) nie będzie ważny! Co oznacza, iż nie odniesie żadnego skutku. A wtedy dziedziczenie nastąpi według zasad wskazanych w ustawie. Ważny jest także podpis– wyraźny i odręczny. Dobrze jest napisać samo słowo „testament”, ale nawet bez tego testament będzie ważny – o ile będzie napisany i podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę. I jeszcze parę rzeczy, o których mogłeś nie wiedzieć: nie ma znaczenia materiał, na którym pismo (testament) zostało utrwalone, tj. materialna postać dokumentu. Może to być papier, ale także np. deska, materiał, ściana (mało praktyczne rozwiązanie, może być kłopot z dostarczeniem testamentu do sądu) itp., byleby […]
Kto będzie po mnie dziedziczył?
To oczywiście zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od tego, czy sporządzisz – i to w sposób przewidziany prawem spadkowym – testament. Jeśli tak, dziedziczyć będą spadkobiercy wskazani w testamencie – oczywiście o ile spadek ten przyjmą. Dziedziczenie na podstawie testamentu ma bowiem pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym – inaczej sporządzanie testamentów nie miałoby żadnego sensu. Jeśli jednak spadkodawca nie zostawi żadnego testamentu (ewentualnie okaże się, iż testament ten jest nieważny) dziedziczyć będą spadkobiercy wskazani w ustawie . Czyli przede wszystkim małżonek i dzieci. Może zdarzyć się tak, iż np. jedno z dzieci zmarło wcześniej (nie dożyło śmierci swojego rodzica), ale pozostawiło swoje dzieci. W tej sytuacji – zgodnie z prawem spadkowym – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Precyzując postanowienie kodeksowe: Jeśli spadkodawca nie pozostawił żadnych dzieci (ani wnuków) ale miał małżonka, dziedziczyć będzie właśnie ten małżonek – ale uwaga : nie sam! W takiej sytuacji dziedziczy małżonek razem z rodzicami spadkodawcy. Przy czym udział rodziców spadkodawcy nie będzie wcale symboliczny: Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeśli spadkodawca nie pozostawił ani małżonka ani też żadnych dzieci czy wnuków, dziedziczyć będą jego […]
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.