Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Dziedziczenie przez dziecko spoza małżeństwa
Sama nawet nie wiem, jak często już to pisałam: w sytuacji gdy spadkodawca nie napisał testamentu, ma miejsce dziedziczenie ustawowe.
W testamencie oczywiście wskazujesz jako spadkobiercę dowolną osobę.
A jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe:
Zgodnie z treścią przepisu:
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych.
Żaden przepis nie różnicuje sytuacji dzieci pochodzących z małżeństwa i tych pozamałżeńskich.
Chyba dobrze, że tak jest? Masz inne zdanie – chętnie się dowiem, dlaczego tak myślisz.
Doprecyzuję jeszcze : pisząc dzieci spoza małżeństwa mam na myśli nie tylko dzieci z nieformalnych związków, ale także dzieci z wcześniejszych małżeństw.
I (niestety) często tak jest, iż ktoś zawiera (kolejny) związek małżeński i nie ma zupełnie kontaktu z dziećmi z wcześniejszych związków.
(nie oceniam, naprawdę po wielu latach prowadzenia spraw spadkowych i rodzinnych zdaję sobie sprawę, jak różnie bywa w życiu)
Tylko jeśli taka sytuacja dotyczy Ciebie: jest coś, o czym warto pomyśleć. A to “coś” to nic innego jak dziedziczenie.
Może zastanawiałeś się kiedyś, co będzie w sytuacji gdy nie napiszesz żadnego testamentu?
Co gdy nie napiszesz testamentu?
Cóż, w takiej sytuacji dziedziczenie nastąpi zgodnie z zasadami opisanymi w kodeksie cywilnym.
Myślisz, że to żaden problem? Oczywiście może tak być, że nie będzie problemu, ale… skutkiem dziedziczenia będzie powstanie współwłasności, a to niestety generuje wiele problemów, w szczególności gdy mowa o nieruchomości. Tak, ustalenie sposobu korzystania z nieruchomości i ponoszenie kosztów utrzymania nieruchomości naprawdę bywa problematyczne.
Większy problem może pojawić się w sytuacji gdy dziecko będzie jeszcze małoletnie. Jeśli konieczna będzie sprzedaż nieruchomości – potrzebna będzie zgoda sądu. A uzyskanie takiej zgody może niestety
Tak więc – co w takiej sytuacji? W pierwszej kolejności możesz jednak rozważyć napisanie testamentu.
Testament
dobrze przemyślany testament rozwiązuje wiele problemów. Zawsze powtarzam, iż warto testament napisać, zwłaszcza w nieco bardziej skomplikowanej sytuacji rodzinnej.
Pomocna może być tu taka instytucja prawa spadkowego jak “zapis windykacyjny”- jeśli chcesz przekazać w oparciu o testament konkretne rzeczy dla konkretnych osób.
Tylko pamiętaj: to że testament “rozwiązuje wiele problemów” nie oznacza jeszcze, że rozwiązuje wszystkie problemy.
A jak już mowa o testamencie: z testamentem łączą się m. in. takie pojęcia jak:
wydziedziczenie
przepisy prawa spadkowego przewidują “coś takiego” jak wydziedziczenie. Tylko jest tu kilka istotnych kwestii, o których musisz pamiętać.
Nie można wydziedziczyć kogoś bez konkretnego powodu. I co więcej – nie może być to zupełnie dowolny powód, tylko jeden z tych, które zostały konkretnie wskazane w treści przepisu kodeksu cywilnego (dla zainteresowanych: chodzi dokładnie o art. 1008). czyli: nie wystarczy po prostu napisać: “wydziedziczam mojego męża” czy też “wydziedziczam mojego syna”.
Poza tym: jeśli chcesz wydziedziczyć dorosłe już dziecko, a ono ma swoje małoletnie dzieci – zastanów się, czy wydziedziczanie kogokolwiek to dobry pomysł.
To, że wydziedziczysz swoje dziecko nie oznacza w żaden sposób, iż wydziedziczone będą też wnuki.
zachowek
możesz oczywiście wskazać w testamencie jedno dziecko jako spadkobiercę. W ogóle w testamencie możesz wskazać dowolną osobę jako spadkobiercę.
To w sumie zdarza się dość często. I może być to dobrym rozwiązaniem. Tylko… czy pamiętasz, że przepisy prawa spadkowego przewidują coś takiego jak zachowek?
Jeśli w testamencie wskażesz tylko jedno dziecko jako spadkobiercę: musisz liczyć się z tym, iż pozostałym będzie przysługiwać uprawnienie do domagania się zachowku.
A jeśli odziedziczony majątek ma dużą wartość to i zachowek może stanowić spora kwotę.
Testamenty i prawo spadkowe to jeszcze nie wszystko, co może wziąć pod rozwagę. Są jeszcze…
Umowy przewidziane w kodeksie cywilnym
testament to nie jest jedyne rozwiązanie. Można rozważyć zawarcie umowy, którą przewidują przepisy kodeksu cywilnego. Taką umową jest np. umowa dożywocia. Pisałam już o tej umowie. Jeśli masz pytania – zostaw je w komentarzach, jeśli będzie zainteresowanie tematem – na pewno wkrótce wrócę do tematu. Pamiętaj tylko, iż umowa dożywocia nie jest rozwiązaniem wszystkich problemów.
tak więc : zastanów się, co jest Twoją intencją.
Jeśli to już będziesz wiedział: możesz szukać rozwiązań.
Masz swoje przemyślenia – podziel się nimi w komentarzach.
Potrzebujesz konsultacji w swojej sprawie? Napisz do mnie wiadomość.
Powołanie do spadku osoby niespokrewnionej
W testamencie możesz wskazać jako spadkobiercę dowolną osobę. Możesz też wskazać w testamencie dziecko.
Tak, dziecko jak najbardziej może dziedziczyć na podstawie testamentu.
Co więcej: spadkobiercą nie musi być osoba fizyczna – może być to osoba prawna np. spółka czy fundacja.
Jeśli więc z jakiegokolwiek powodu chcesz wskazać w testamencie osobę spoza rodziny: odpowiedz sobie na pytanie, kto ewentualnie byłby uprawniony do zachowku.
Jeśli tego nie rozważałeś, sprawdź co stanowi art. 991 kodeksu cywilnego:
Czy wiesz, kto miałby prawo do zachowku?
Krąg osób uprawnionych do zachowku jest nieco węższy niż krąg spadkobierców ustawowych.
Zobacz, co dokładnie stanowi przepis:
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeśli są osoby, które mogłyby domagać się zachowku od spadkobiercy testamentowego:
musisz liczyć się z tym, iż ktoś w przyszłości faktycznie z takim pozwem wystąpi.
A dla spadkobiercy testamentowego będzie to spory problem.
Nie dość, iż taki niespokrewniony spadkobierca raczej nie uniknie podatku od spadku, to jeszcze będzie musiał zmierzyć się ze sprawą w sądzie (a niestety takie sprawy zazwyczaj wiążą się z dużymi kosztami i długim czasem trwania)
W takich sytuacjach wcale nierzadko spadkobierca musi np. sprzedać odziedziczoną nieruchomość, aby móc zapłacić podatek i zachowek.
I tak, osobą niespokrewnioną nie musi być sąsiad czy koleżanka z pracy – chociaż oczywiście nie ma przeszkód aby wskazać jako spadkobiercę sąsiada czy koleżankę.
Osoba, z którą pozostajesz w (długoletnim) nieformalnym związku jest w świetle prawa osobą obcą.
A jeśli spadkobiercą testamentowym ma być dziecko
jest coś, o czym warto wiedzieć. nie zawsze odziedziczonym przez dziecko majątkiem muszą zarządzać rodzice.
Przepis ten znajduje się w kodeksie rodzinnym (nie w kodeksie cywilnym).
W umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W wypadku takim, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, sprawuje zarząd kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Sam więc widzisz: są różne możliwości, a każda decyzja wiąże się z określonymi konsekwencjami.
Potrzebujesz mojej pomocy w sprawie spadkowej? Napisz do mnie wiadomość.
Czy intercyza ma wpływ na dziedziczenie?
Zacznijmy od tego, iż “intercyza” to pojęcie dość potoczne. Doprecyzujmy więc – czy zawarcie umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej ma wpływ na dziedziczenie ustawowe?
To częsta wątpliwość. Pisałam już tym – i to wiele razy, ale temat ten wciąż budzi wątpliwości. Nie brakuje tez osób, które są przekonane, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej załatwi tez kwestie dziedziczenia.
Tymczasem wcale tak nie jest.
Cel ustanowienia rozdzielności jest zupełnie inny.
Odpowiedź na pytanie postawione w temacie jest więc krótka: sam fakt podpisania “intercyzy” nie zmienia porządku dziedziczenia ustawowego.
Każdy może dowolnie dysponować swoim majątkiem. W sytuacji gdy spadkodawca nie napisał testamentu ma miejsce dziedziczenie ustawowe.
Kolejność dziedziczenia ustawowego określa ustawa – czyli kodeks cywilny. Konkretnie są to przepisy art. 931 i dalsze kodeksu cywilnego.
Intercyza a testament
Jeśli chcesz przekazać swój majątek – na wypadek śmierci – innej osobie, jeśli nie chcesz aby małżonek był spadkobiercą ustawowym, w szczególności jeśli są powody aby kogoś ze spadkobierców ustawowych wydziedziczyć – rozważ napisanie testamentu.
Właśnie w tym celu pisze się testamenty – aby wskazać spadkobiercę (spadkobierców) którzy odziedziczą twój majątek.
Pamiętaj tylko, aby cały testament napisać odręcznie i wyraźnie taki testament podpisać. Zawsze możesz też zdecydować się na pewniejszą formę testamentu czyli akt notarialny.
A jak już jesteśmy w temacie: wiesz co stanowi majątek osobisty, a co jest majątkiem wspólnym?
Przesądzają o tym przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Wiem, jak dużo jest tu wątpliwości. Co prawda tematykę taką poruszam na moim drugim blogu o prawie rodzinnym, ale jeśli będzie takie zapotrzebowanie – napiszę artykuł także na tym blogu.
Tak, to co nabyłeś przed ślubem, też i to co odziedziczyłeś będzie co do zasady Twoim majątkiem osobistym.
I tu taka mała uwaga: majątek osobisty także wchodzi w skład masy spadkowej!
Rozdzielność majątkowa staje się coraz częstszym wyborem. I bez wątpienia taki ustrój majątkowy ma swoje zalety. Warto jednak pamiętać, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej nie zmieni kręgu spadkobierców ustawowych.
Może być to szczególnie istotne zagadnienie do przeanalizowania jeśli chodzi o osoby wstępujące w kolejny związek małżeński, zwłaszcza jeśli osoby te mają dzieci z wcześniejszego związku.
Tak, takich sytuacji jest sporo – małżonkowie dojrzalsi wiekiem, mający dzieci z poprzednich związków, a czasem też i wspólne dzieci chcą uporządkować sprawy majątkowe – także “na przyszłość”.
I to jest bardzo dobry pomysł, aby to zrobić! Tylko sama “intercyza” to jeszcze za mało.
Oczywiście ważne jest to, co dokładnie jest Twoją intencją. Zastanów się nad tym, co jest Twoim celem – a wtedy dobierzemy odpowiednie narzędzia, aby ten cel zrealizować.
Masz pytania? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz porady? Napisz do mnie wiadomość!
Dział spadku – możliwe komplikacje
Sprawy o dział spadku budzą często większe emocje niż sprawy o podział majątku po rozwodzie. Z prawnego punktu widzenia są to zresztą sprawy dość podobne.
Najczęściej uczestnikami spraw o dział spadku jest rodzeństwo, które dziedziczy spadek po rodzicach. Nawet w takiej sytuacji – w przypadku konfliktu – gdy sprawa trafi do sądu, można przypuszczać, iż w tym sądzie zostanie już na długo.
dziedziczenie ustawowe
Ale takie sprawy mogą być bardziej złożone.
Zdarza się, iż spadkobiercy to kolejny małżonek oraz dzieci spadkodawcy – także z różnych związków. Tak – (drugi czy kolejny) małżonek jest spadkobiercą ustawowym.
Często czytelnicy bloga piszą, iż planują zawrzeć kolejny związek małżeński i pytają, czy kolejny małżonek będzie dziedziczył.
A odpowiedź jest zawsze taka sama: w sytuacji braku testamentu ma miejsce dziedziczenie ustawowe – czyli zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.
Zdarza się, iż spadkobiercami są kolejny małżonek oraz dzieci z wcześniejszego związku czy nawet kilku wcześniejszych związków.
Wierz mi – w takich sytuacjach niełatwo o porozumienie.
A jeśli mamy jeszcze do czynienia z małoletnim spadkobiercą, reprezentowanym przez przedstawiciela ustawowego czyli najczęściej drugiego rodzica, to już w ogóle może być niełatwo.
Można oczywiście napisać testament. I dobrze przemyślany testament rozwiązuje wiele problemów.
Prawo spadkowe przewiduje wiele instytucji, takich jak np. zapis windykacyjny – co ułatwia bardziej precyzyjne napisanie “ostatniej woli”.
Dobrze napisany, przemyślany testament to jednak nie wszystko.
dział spadku a podział majątku po rozwodzie
Ale jest pewien problem, którego niestety testament może nie rozwiązać. A chodzi o… podział majątku po rozwodzie.
To oczywiście w sytuacji, gdy spadkodawca był osobą rozwiedzioną.
W sytuacji gdy nie było podziału majątku po rozwodzie, a spadkodawca zawarł kolejne małżeństwo – sprawa o dział spadku może znacząco się skomplikować.
Były małżonek nie jest co prawda spadkobierca ustawowym, ale przecież w sytuacji gdy nie było podziału majątku po rozwodzie, to ten były małżonek zachowuje swój udział we wspólnym majątku.
Każdy może napisać testament – ale (co pewnie jest oczywiste, ale i tak to napiszę) dysponować można tylko swoim majątkiem
I tak jak już napisałam – jeśli nie ma testamentu, dziedziczą spadkobiercy ustawowi – a to prowadzi do współwłasności byłego małżonka ze spadkobiercami ustawowymi małżonka, który zmarł.
Nie mówię, że się nie da przeprowadzić takiego postępowania – przepisy i orzecznictwo przewidują takie sytuacje. Będzie to jednak bardziej skomplikowane.
Jest możliwe, a czasem (zazwyczaj) nawet i konieczne przeprowadzenie zarówno działu spadku, jak i podziału majątku po rozwodzie w ramach jednego postępowania.
Tak więc : jeśli będąc po rozwodzie nie przeprowadziłeś jeszcze sprawy o podział wspólnego majątku – może warto byłoby tym się zająć?
Nie, nie ma ustawowego terminu, w którym można takie postępowanie przeprowadzić. Ale wierz mi, im szybciej tym (prawie zawsze) lepiej.
Oczywiście – nie zawsze musi dojść do konfliktu. Czasami spadkobiercy są w stanie się porozumieć, gdyż np. wszystkim zależy na możliwie szybkiej sprzedaży nieruchomości. Ale można przewidzieć, iż spadkobiercy jednak nie dojdą do porozumienia.
Dziedziczenie nie jest za opiekę
Dziedziczenie nie jest “za opiekę”. Tak jak pisałam już wiele razy: w sytuacji gdy nie ma testamentu – ma miejsce dziedziczenie na zasadach ustawowych – czyli zgodnie z przepisami ustawy.
Dodajmy – ustawy czyli kodeksu cywilnego.
Często (niestety) mam do czynienia z takimi sytuacjami – z kilkorga dzieci jedno zostaje ze starszymi rodzicami i przez lata pomaga rodzicom i opiekuje się rodzicami, podczas gdy pozostałe dzieci często nie utrzymują nawet kontaktu z rodzicami.
I – podkreślmy – nie zawsze to zawinione sytuacje, bo jak wiadomo w życiu różnie bywa.
To przypomnijmy jeszcze raz:
Dzieci dziedziczą w równym stopniu. Dzieci z różnych małżeństw i związków pozamałżeńskich. Zgodnie z przepisami ustawy.
Nie ma przepisu, który temu dziecku, które opiekowało się rodzicem, dawałby więcej niż pozostałym dzieciom.
Może uznasz, że to niesprawiedliwe? Cóż, może i tak… choć tu można byłoby długo dyskutować. Ale z ustawy wszystkie dzieci dziedziczą “po równo”.
Jest jednak i dobra wiadomość!
Każdy może dowolnie dysponować swoim majątkiem. W tym celu można np. napisać testament. To jedno z rozwiązań. Ale warto wiedzieć, że są też inne rozwiązania.
I tak, testament może być całkiem dobrym rozwiązaniem. W takiej sytuacji warto jednak wiedzieć, że jest coś takiego jak “zachowek”.
O zachowku napisałam już na tym blogu naprawdę sporo artykułów. Wierz mi, mogą być to całkiem spore kwoty. I osoba, która odziedziczy np. nieruchomość na podstawie testamentu może zostać postawiona w naprawdę trudnej sytuacji, gdy ktoś faktycznie wniesie do sądu pozew o zachowek.
Testament, a może coś innego?
Testament oczywiście można napisać. Trzeba jednak pamiętać, że sprawy spadkowe mogą trwać długo, a zawsze trzeba liczyć się z możliwością, iż ktoś spróbuje testament podważyć.
Oprócz testamentu są inne rozwiązania: kodeks cywilny przewiduje np. umowę darowizny czy dożywocia.
Można więc zadysponować swoim majątkiem jeszcze “za życia”. Można na przykład zdecydować się na umowę darowizny.
Tylko w takiej sytuacji trzeba pamiętać, iż… darowizny co do zasady doliczane są do masy spadkowej.
A w praktyce oznacza to tyle, iż pozostałe dzieci mogłyby w przyszłości domagać się zachowku!
Doliczanie darowizn to dość skomplikowane zagadnienie, pisałam już o tym i na pewno wrócę do tematu. pamiętaj po prostu, iż umowa darowizny – jak każda zresztą czynność prawna – ma swoje konsekwencje. (masz pytania w tym zakresie? Napisz w komentarzach. Ułatwi mi to pisanie kolejnych wpisów)
umowa dożywocia
Może słyszałeś już wcześniej o czymś takim, jak umowa dożywocia? Możliwe, że tak – to całkiem popularna instytucja.
Zgodnie z treścią przepisu:
jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Brzmi skomplikowanie? Może troszkę. Ale to może właśnie być rozwiązaniem. O samej umowie i o tym czy można taką umowę jakoś rozwiązać, napiszę wkrótce osobny wpis.
Napisałam, iż może być to dobrym rozwiązaniem – w konkretnej sytuacji; niestety nie jest tak, iż taka umowa rozwiązuje wszystkie możliwe problemy w każdej sytuacji.
Tak wiec widzisz – są różne opcje, tylko trzeba dostrzec potrzebę działania w tej kwestii. Niestety problem nie rozwiąże się sam – trzeba podjąć odpowiednie działanie.
życie pisze różne scenariusze
Jak wspomniałam, mam do czynienia z takimi sytuacjami:
jedno z dzieci opiekowało się starszym rodzicem. Pozostałe mieszkały poza Polską i rzadko utrzymywały kontakt, rzadko też przekazywały jakiekolwiek środki pieniężne.
“Od zawsze” było mówione, że to dziecko, które rodzicem się opiekuje, “przejmie” potem mieszkanie czy dom. Tylko iż sam fakt, że coś było mówione to jeszcze za mało.
I niestety miałam do czynienia z sytuacjami, kiedy zawarcie umowy ze względu na stan zdrowia rodzica stawało się nagle już niemożliwe. A musisz pamiętać, iż takie umowy wymagają formy notarialnej.
Kwota zachowku – często wraz z odsetkami i kosztami sądowymi może stanowić kwotę bardzo dużą, jedynym wyjściem, aby taką kwotę zdobyć może dla zobowiązanego do zapłaty okazać się sprzedaż odziedziczonego mieszkania.
Wiem, jak różne są sytuacje w życiu. Wiem, jak ważne są tu relacje rodzinne. Dlatego szukam najlepszego rozwiązania w konkretnej sytuacji.
A jeszcze zanim zdecydujesz się “przekazać” swoją nieruchomość”
mała rada – sprawdź najpierw, co wynika z treści księgi wieczystej nieruchomości. Na pewno jesteś jednym właścicielem nieruchomości?
(to nie jest wcale takie oczywiste; wiesz ile osób np. nie robi sprawy o podział majątku po rozwodzie?)
Ważne też jest to, z jaką formą prawną mieszkania mamy do czynienia – zawarcie umowy dożywocia nie zawsze będzie możliwe.
Tak więc: chcesz, aby cały Twój majątek “przypadł” temu z dzieci, które się Tobą zajmuje i z Tobą mieszka – to możliwe, ale musisz podjąć odpowiednie działanie, aby tak się stało.
Tak, to kwestia do przemyślenia. Na spokojnie. Ale jak już przemyślisz to podejmij decyzję i doprowadź do jej realizacji.
Chcesz skonsultować swoją sprawę?
Napisz do mnie. Myślę, iż będę w stanie Ci pomóc.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
