O zachowku pisałam już wiele. I pewnie jeszcze sporo napiszę, bo wiele komentarzy i maili dotyczy tego zagadnienia.
Co mnie wcale nie dziwi – duża część tych komentarzy i maili oscyluje wokół zagadnienia : “czy można coś zrobić, aby zapłacić niższy zachowek?” ewentualnie: “czy są jakieś podstawy, aby sąd obniżył wysokość zachowku?”
Jeśli i Ty jesteś pozwany w sprawie o zachowek, przeczytaj co powiedział na temat Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego wyroku. A wyrok to bardzo świeży, bo wydany tuż przed wakacjami – w czerwcu 2016 r.
Nie wdając się w szczegóły dotyczące stanu faktycznego, w uzasadnieniu SN stwierdził, iż:
(fragment całkiem obszerny, ale przeczytać warto – nie zniechęcaj się długością, bo to i tak tylko fragment:)
“Nie można uznać, że fakt, iż ustawodawca w art 928 i art. 1008 k.c. określił przesłanki niegodności dziedziczenia oraz przesłanki wydziedziczenia, wyłącza dopuszczalność obniżenia zachowku z powodu niewłaściwego, sprzecznego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego do zachowku wobec spadkodawcy.
Możliwości takiej z pewnością nie można wyłączyć w sytuacji, gdy z istotnych, uzasadnionych przyczyn, leżących po stronie spadkodawcy, nie mógł on lub nie zdążył wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, mimo że zachodziły do tego podstawy określone w art. 1008 k.c., jak również wtedy, gdy występują określone w art. 928 par. 1 k.c. podstawy niegodności dziedziczenia, jednak z uzasadnionych, szczególnych przyczyn, nikt nie wystąpił z takim żądaniem w przewidzianym prawem terminie. W takich sytuacjach jedynie zastosowanie art. 5 k.c. pozwala na uczynienie zadość społecznemu odczuciu sprawiedliwości, sprzeciwiającemu się przyznaniu pełnej należności z tytułu zachowku, a wyjątkowo zachowku w ogóle, osobie, co do której istnieją podstawy do uznania jej za niegodną dziedziczenia lub istniały podstawy do jej wydziedziczenia.
Niezależnie od tego nie można uznać przepisów art. 928 i art. 1008 k.c. za przepisy szczególne w stosunku do art. 5 k.c., wyłączające dopuszczalność jego zastosowania do obniżenia należnego zachowku, ze względu na sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zachowanie uprawnionego do zachowku w stosunku do spadkodawcy.
I jeszcze z uzasadnienia :
Przepisy te bowiem obejmują jedynie przypadki drastycznego, szczególnie nagannego zachowania spadkobiercy wobec spadkodawcy, a tym samym odnoszą się tylko do rażącego naruszenia zasad współżycia społecznego i przewidują jako skutek takich zachowań jedynie całkowite pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku.
Nie obejmują zatem swoim zakresem zachowań uprawnionego do zachowku wobec spadkodawcy sprzecznych z zasadami współżycia społecznego w stopniu na tyle istotnym, że w odczuciu społecznym przyznanie uprawnionemu pełnego zachowku byłoby uznane za niesprawiedliwe i niemoralne, jednak nie na tyle rażąco nagannych, by uzasadnione było pozbawienie go prawa do zachowku w całości w wyniku wydziedziczenia lub uznania za niegodnego dziedziczenia.
Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że zakresy zastosowania art. 928 i 1008 k.c. są takie same jak art. 5 k.c., co wyłączałoby możliwość stosowania tego przepisu jako podstawy obniżenia zachowku ze względu na niewłaściwe zachowanie uprawnionego w stosunku do spadkodawcy.
Nie jest również uzasadniony argument, że art. 5 k.c. nie może mieć w takiej sytuacji zastosowania ze względu na trwałość skutków pozbawienia prawa do części zachowku, jeżeli przyczyną jego obniżenia były niewłaściwe relacje między uprawnionym do zachowku a spadkodawcą.”
Wiem, że może się to wydać złożone i skomplikowane.
Bo tez i sprawy sądowe są zazwyczaj skomplikowane.
O wydziedziczeniu – art. 1008 i niegodności dziedziczenia – art. 928 kc. pisałam i pewnie jeszcze nie raz wrócę do tematu.
Istotne jest to, iż Sąd Najwyższy jeszcze raz potwierdził. Zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego może skutkować obniżeniem przez sąd wysokości zachowku.
Gdyby ktoś zadał pytanie, co dokładnie oznacza zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.Prostej odpowiedzi nie dostanie, bo nie ma przepisu, który wyliczałby takie sytuacje.
Obniżenie wysokości zachowku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Jak już wspominałam: każda sprawa jest inna.
I tak : postępowanie dowodowe jest naprawdę bardzo istotne.
Sygnatura sprawy : V CSK 625/15
Jakby ktoś chciał przeczytać wyrok w całości – polecam zajrzeć na stronę Sądu Najwyższego.
