Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Jak napisać testament?
Pytanie takie może wydawać się banalne. Jednak jak pokazuje praktyka nie jest to wcale takie oczywiste.
Oczywiście mowa tu o testamencie holograficznym. Holograficznym – czyli po prostu pisanym odręcznie .
(Uwaga: zawsze można wybrać się w tym celu do notariusza, jeśli jednak decydujesz się sporządzić testament we własnym zakresie uważnie przeczytaj o wymogach, jakie musi on spełnić)
Jak czytamy w treści przepisu: spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.
No właśnie: pismem ręcznym w całości. Nie wystarczy tylko podpisać napisany „komputerowo” i wydrukowany tekst testamentu. Testament napisany przy pomocy komputera (na maszynie do pisania) nie będzie ważny!
Co oznacza, iż nie odniesie żadnego skutku. A wtedy dziedziczenie nastąpi według zasad wskazanych w ustawie.
Ważny jest także podpis– wyraźny i odręczny.
Dobrze jest napisać samo słowo „testament”, ale nawet bez tego testament będzie ważny – o ile będzie napisany i podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę.
I jeszcze parę rzeczy, o których mogłeś nie wiedzieć:
- nie ma znaczenia materiał, na którym pismo (testament) zostało utrwalone, tj. materialna postać dokumentu. Może to być papier, ale także np. deska, materiał, ściana (mało praktyczne rozwiązanie, może być kłopot z dostarczeniem testamentu do sądu) itp., byleby na materiale tym znajdowało się własnoręczne oświadczenie woli spadkodawcy odpowiadające formalnym wymogom testamentu holograficznego.
- rozrządzenia zawarte w testamencie własnoręcznym są ważne tylko wówczas, gdy zostały podpisane przez testatora, dopiski zawarte pod podpisem są nieważne, chyba że są także dodatkowo poniżej podpisane
- nie ma znaczenia język, w jakim testament zostaje sporządzony, w doktrynie dopuszcza się bowiem sporządzenie testamentu w każdym języku znanym spadkodawcy;
A co powinien zawierać testament jeśli chodzi o treść? Na pewno precyzyjnie wskazywać w jaki sposób spadkodawca chce rozporządzić swoim majątkiem. Można w testamencie wskazać jednego spadkobiercę lub kilku – to zależy już od woli sporządzającego testament.
Ale co jeszcze może zawierać testament? Oprócz prostego wskazania kto ma dziedziczyć także np. zapis, polecenie, zapis windykacyjny czy też wydziedziczenie ustawowych spadkobierców…
I jeszcze uchwała Sądu Najwyższego : podpis spadkodawcy w testamencie własnoręcznym (art. 949 § 1 k.c.) powinien być pod rygorem nieważności złożony pod pismem zawierającym rozrządzenie na wypadek śmierci. W razie zamieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny tylko wówczas, gdy związek podpisu z treścią rozrządzenia jest oczywisty. (uchwała z dnia 5.06.1992r, sygn. akt III CZP 41/92)
Kto będzie po mnie dziedziczył?
To oczywiście zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od tego, czy sporządzisz – i to w sposób przewidziany prawem spadkowym – testament.
Jeśli tak, dziedziczyć będą spadkobiercy wskazani w testamencie – oczywiście o ile spadek ten przyjmą.
Dziedziczenie na podstawie testamentu ma bowiem pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym – inaczej sporządzanie testamentów nie miałoby żadnego sensu.
Jeśli jednak spadkodawca nie zostawi żadnego testamentu (ewentualnie okaże się, iż testament ten jest nieważny) dziedziczyć będą spadkobiercy wskazani w ustawie .
Czyli przede wszystkim małżonek i dzieci.
Może zdarzyć się tak, iż np. jedno z dzieci zmarło wcześniej (nie dożyło śmierci swojego rodzica), ale pozostawiło swoje dzieci. W tej sytuacji – zgodnie z prawem spadkowym – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Precyzując postanowienie kodeksowe:
Jeśli spadkodawca nie pozostawił żadnych dzieci (ani wnuków) ale miał małżonka, dziedziczyć będzie właśnie ten małżonek – ale uwaga : nie sam! W takiej sytuacji dziedziczy małżonek razem z rodzicami spadkodawcy. Przy czym udział rodziców spadkodawcy nie będzie wcale symboliczny:
Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.
Jeśli spadkodawca nie pozostawił ani małżonka ani też żadnych dzieci czy wnuków, dziedziczyć będą jego rodzice gdyż zgodnie z prawem spadkowym:
w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
A jeśli spadkodawca nie miał małżonka, dzieci, wnuków ani też żyjących rodziców, to w przypadku gdy nie zostawił testamentu, dziedziczyć będzie jego rodzeństwo.
Ponadto jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Po jednej z ostatnich nowelizacji prawa spadkowego krąg spadkobierców ustawowych został rozszerzony o dziadków oraz pasierbów spadkodawcy. Będę to jeszcze poruszać w osobnym wpisie.
Spadek to nie tylko aktywa czyli rzecz o dziedziczeniu długów
Jak pisałam wcześniej, spadek to nie tylko aktywa (czyli „coś, co ma wartość materialną i o co zazwyczaj kłócą się skonfliktowani spadkobiercy”) ale także długi…(których zazwyczaj nikt nie chce/nie może spłacać). Często spadkobiercy nawet mieszkając z bliską osobą nie wiedzą nic o kredytach i pożyczkach, jakie zaciągał bliski.
Powiem Tobie więcej – zdarza się wcale nierzadko, iż o fakcie tym spadkobiercy dowiadują się wiele miesięcy po śmierci bliskiej osoby (a czasem nawet znacznie później np. po roku czy dwóch). Spadkobiercy dowiadują się o długach, gdyż dostali pisma z banku/wezwania do zapłaty/korespondencję z kancelarii komorniczej.
I dopiero wtedy zaczynają szukać profesjonalnej pomocy prawnej. Ale często zapytany o to adwokat niewiele już może zrobić…
Jeśli bowiem spadkobierca nie zrobił w kwestiach spadkowych nic w ciągu sześciu miesięcy od dnia, kiedy dowiedział się o tzw. „tytule swojego powołania do spadku” czyli po prostu o fakcie bycia spadkobiercą – zgodnie z przepisami prawa spadkowego przyjmuje on spadek wprost – a więc „z długami”, jeśli takie spadkodawca pozostawił.
(uwaga: najczęściej owa data „dowiedzenia się o tytule swojego powołania” jest to po prostu data śmierci spadkodawcy – ale nie zawsze. Czasem może być np. data późniejsza. To jednak, iż o śmierci spadkodawcy dowiedział się później spadkobierca musi udowodnić w razie sprawy sądowej).
Na zweryfikowanie tego, jaki majątek i jakie długi pozostawił spadkodawca oraz podjęcie decyzji czy i w jakiej formie spadek przyjmują, spadkobiercy mają sześć miesięcy.
Niestety zdarza się, iż spadkodawca pozostawił tylko długi, nie pozostawiając majątku (albo też majątek ten rozdysponował za życia, np. przekazując go zupełnie obcym osobom, o czym spadkobiercy nie mogli wiedzieć).
Ważne jest dla spadkobierców, aby jak najszybciej ustalili w miarę swoich możliwości stan posiadania i zadłużenia zmarłego.
W opisanej sytuacji, tj. gdy spadkodawca pozostawił tylko długi, brak odpowiednich działań może okazać się bardzo kosztowny i nawet doświadczony adwokat nie zawsze będzie w stanie pomóc …
A na czym polegać mają te odpowiednie działania? Przede wszystkim na przemyśleniu tego czy jako spadkobierca spadek przyjmujesz, a jeśli tak to w jakiej formie: wprost czy też z dobrodziejstwem inwentarza, a następnie udaniu się do notariusza, bądź też sformułowaniu odpowiedniego pisma do sądu. Formy przyjęcia spadku i ich konsekwencje będą jeszcze przedmiotem wielu wpisów.
Co wchodzi w skład spadku czyli spadek to nie tylko mieszkanie i samochód
Mówiąc i myśląc o spadku zazwyczaj mamy na myśli aktywa, więc bardziej potocznie mówiąc coś, co przedstawia jakąś wartość majątkową, a już najczęściej konkretne rzeczy- mieszkanie po babci, samochód, rodową biżuterię, ewentualnie czekające w banku pieniądze .
Tymczasem w świetle przepisów spadek to znacznie, znacznie więcej…
Jak przyjmuje się w doktrynie spadek stanowi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym.
Na przykład z zakresu prawa rzeczowego w skład spadku wchodzi prawo własności rzeczy ruchomych i nieruchomości, ale także użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe, takie jak służebności gruntowe, hipoteka i zastaw, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej, co więcej także roszczenia windykacyjne i negatoryjne, czy też roszczenie o wykup z art. 231 k.c. Dziedziczeniu podlega także posiadanie, zarówno samoistne, jak i zależne.
To wszystko wchodzi w skład spadku – ale nie tylko .
W skład spadku wchodzą wierzytelności wynikające ze stosunków umownych, bezpodstawnego wzbogacenia, czynów niedozwolonych, w których to stosunkach uprawnionym wierzycielem był spadkodawca, czyli na przykład roszczenie o wykonanie umowy, zawarcie umowy w wykonaniu umowy przedwstępnej, prawo do odstąpienia od umowy, zwrotu korzyści z bezpodstawnego wzbogacenia, roszczenie o naprawienie szkody majątkowej z tytułu czynu niedozwolonego, prawo pierwokupu.
W skład spadku wchodzą też prawa i obowiązki związane ze stosunkiem pracy zmarłego pracownika – do spadku wchodzi więc wymagalne w chwili śmierci pracownika wynagrodzenie za pracę, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, ponadto także prawo do jednorazowego odszkodowania pieniężnego z tytułu wypadku przy pracy należy do spadku po uprawnionym pracowniku, który zmarł wskutek tego wypadku.
Na spadkobierców przechodzą także prawa wynikające z papierów wartościowych – na przykład z weksla lub czeku. Dziedziczeniu podlegają autorskie prawa majątkowe określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a także patent i prawo do uzyskania patentu czy też prawa ochronne na wzory użytkowe.
Oczywiście wszystko to jeszcze nie wyczerpuje pojęcia „spadek”
Ale to tym będę pisać dla Ciebie w kolejnych wpisach.
No i warto pamiętać, iż oprócz „aktywów” czyli właśnie np. nieruchomości czy pieniędzy pozostają jeszcze pasywa czyli długi .
Często okazuje się, iż spadkodawca miał pozaciągane pożyczki czy kredyty – i to zarówno od osób fizycznych, jak i od banków czy innych instytucji kredytowych. Te ostatnie zaś mają wiedzę w przedmiocie dochodzenia swoich roszczeń od spadkobierców…
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
