Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Kto może wnieść sprawę o stwierdzenie nabycia spadku?
Na pewno myślisz, że znasz odpowiedź na to pytanie. I po części tak jest. Ale myślę, iż z dzisiejszego wpisu dowiesz się też czegoś nowego.
Domyślam się, iż odpowiedź jaka przyszła Ci do głowy brzmi: spadkobiercy.
I to w sumie prawda, gdyż oczywistą rzeczą jest to, że spadkobierca może złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, ale… nie tylko spadkobierca może to zrobić.
Co wiemy z treści przepisu?
Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.
Tak brzmi przepis. Mało precyzyjny, prawda? Określenie “osoba mająca w tym interes” nie jest bardzo konkretne. Zaraz przeanalizujemy, o kogo może chodzić.
Jak widzisz nie ma tu wyczerpującej listy podmiotów, które mogą złożyć taki wniosek. Nie ma nawet takiej przykładowej listy – ani w kodeksie cywilnym, ani też w innej ustawie.
Jest tu jednak obszerne orzecznictwo, które wiele wyjaśnia.
Tak więc do osób, które mogą złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – oprócz spadkobiercy – należą:
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
współwłaściciel nieruchomości
Współwłaściciel nieruchomości może domagać się stwierdzenia nabycia spadku po innym współwłaścicielu, nawet jeśli sam nie rości sobie praw do spadku.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2023 r. sygn. akt II CSKP 1481/22)
I to są w sumie częste sytuacje w praktyce. Może być tak, iż dwie lub trzy osoby z różnych względów są współwłaścicielami nieruchomości. I przez lata nikt nic nie zrobił, aby tę współwłasność znieść, aż w końcu jeden ze współwłaścicieli zmarł. Jego spadkobiercy nie byli zainteresowani, aby przeprowadzić procedurę spadkową, a nieruchomość generowała coraz większe i większe koszty utrzymania.
Znasz może takie sytuacje? Jeśli tak, napisz w komentarzach. To wcale nie takie rzadkie przypadki.
wierzyciel
Oprócz współwłaściciela wniosek taki może złożyć też wierzyciel.
Jeśli wierzyciel miałby dochodzić należności od spadkobierców, to w sumie staje się logiczne, że może złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
“Legitymację do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku (art. 1025 § 1 k.c.) ma wierzyciel spadkobiercy lub spadku, np. jeśli chce prowadzić egzekucję z nieruchomości wchodzącej w skład spadku. Wniosek taki powinien zgodnie z art. 511 w zw. z art. 187 k.p.c. i art. 126 § 1 i 2 k.p.c. zawierać żądanie stwierdzenia nabycia spadku po określonym spadkodawcy, wykazanie interesu prawnego wnioskodawcy, ewentualne wskazanie osób zainteresowanych znanych wnioskodawcy oraz okoliczności uzasadniające właściwość miejscową sądu.”
Jesteś w takiej sytuacji, ale nie wiesz kto jest spadkobiercą?
Złóż wniosek do sądu, opisz swoją sytuację, uzasadnij na czym dokładnie polega Twój interes, dlaczego wnosisz o ustalenie przez sąd spadkobierców danej osoby.
Czy to są łatwe sprawy? Niestety często trudne. Odnalezienie tych spadkobierców nie zawsze jest proste. Ale wiedz, że sąd ma swoje sposoby (znajdujące oczywiście podstawę w kodeksie postępowania cywilnego) aby tych spadkobierców szukać.
I jeszcze jedno orzeczenie Sądu Najwyższego. Coś sporo orzeczeń w tym wpisie, ale warto przeczytać:
“Krąg osób mających interes prawny w uzyskaniu prawidłowego stwierdzenia nabycia spadku, a tym samym w złożeniu wniosku o zmianę postanowienia spadkowego nie można ograniczyć do spadkobierców, wierzycieli spadkobierców i wierzycieli spadku. Interes prawny w złożeniu takiego wniosku może mieć także współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku.”
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2020 r. sygn. akt V CSK 560/18)
Tak więc widzisz: nie tylko spadkobierca może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
I też tak z drugiej strony: jeśli to Ty jesteś spadkobiercą i myślałeś, iż oprócz Ciebie (i ewentualnie innych spadkobierców) nikt inny wniosku o nabycie spadku nie złoży – to jesteś w błędzie.
Reasumując:
Nie ma w treści żadnego przepisu wyczerpującej listy podmiotów, które mogą złożyć taki wniosek.
W praktyce najczęściej taki wniosek składa – oprócz spadkobiercy – współwłaściciel (głównie nieruchomości) oraz wierzyciel spadkodawcy.
Masz pytania? Zostaw w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Sąd nie wie jak było
Sąd nie wie, jak było… No bo skąd miałby to wiedzieć? Wiem, że brzmi jak coś bardzo oczywistego, ale… mimo wszystko zdarza się, iż ktoś o tym zapomina.
Poza tym swoje twierdzenia trzeba udowodnić. Nie wystarczy, iż w pozwie czy wniosku po prostu opiszesz sytuację.
I nie zawsze jest to łatwe i oczywiste. To Ty jako strona – musisz wyraźnie wskazać dowody w piśmie procesowym.
Nie, nie możesz liczyć, iż są sam będzie poszukiwał dowodów – co ma znaczenie zwłaszcza w sprawach rozpatrywanych w trybie procesowym.
A taką sprawą jest np. sprawa o zapłatę zachowku.
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Czyli opisujesz określone sytuacje np. w sprawie o zachowek, o dział spadku czy o uznanie kogoś za niegodnego dziedziczenia- zastanów się od razu, w jaki sposób to wykażesz.
Nie zakładaj, że sąd wie jak było i co Cię spotkało, bo sąd po prostu tego nie wie. Wiesz, ile takich spraw sąd ma jednocześnie “w referacie”? Ja w sumie też nie – gdyż to zależy od konkretnego sądu, a nawet wydziału, ale wierz mi – to nie dziesiątki, ale setki spraw.
Postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych
Wiesz, co może być dowodem? Nie ma przepisu, który zawierałby dokładną listę tego, co może być dowodem. Oczywiście wiele zależy od tego, co chcesz udowodnić.
W sprawach rodzinnych i spadkowych bardzo często spotykany jest dowód z zeznań świadków. Nie jest to oczywiście jedyny dowód – po prostu często jest przeprowadzany w sprawach o dział spadku czy o zachowek.
Chcesz, aby świadek był przesłuchany przez sąd? Złóż wniosek dowodowy, podaj imię, nazwisko i adres świadka – tak, aby sąd mógł go wezwać na rozprawę.
Tak, jasne: to, o czym dziś piszę dotyczy to w ogóle spraw cywilnych, nie tylko spraw spadkowych.
Masz swoje przemyślenia? Podziel się w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość.
Jak odwołać testament?
Dobrze jest pomyśleć o testamencie. I ten testament napisać. Ale… dobrze jest też w odpowiednim momencie testament ten zmienić lub odwołać.
Tak! Testament nie jest “raz na zawsze”.
Może zmienić się Twoja sytuacja, możesz zawrzeć związek małżeński, rozwieść się, możesz po prostu zmienić zdanie, uznać że jest potrzeba aby zmienić testament, możesz chcieć tylko w jakiejś części zmodyfikować testament – to zupełnie normalne sytuacje.
Inną kwestią jest też to, że np. osoba, którą wskazałeś w testamencie jako spadkobiercę może umrzeć wcześniej… Wiesz co by było w takiej sytuacji, gdybyś nie zmienił testamentu?
Zacznijmy jak zwykle od podstawy prawnej.
Zgodnie z tym, co stanowi przepis:
Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Odwołanie testamentu
Możesz zapytać, czy jak napiszesz kolejny testament, to ten wcześniejszy automatycznie straci ważność?
Cóż, nie jest to takie oczywiste.
Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.
A czy jeśli napisałem testament w formie notarialnej, to ten kolejny testament też koniecznie musi mieć formę notarialną?
Nie musi, ale byłoby dobrze.
Chcesz wiedzieć, co powiedział Sąd Najwyższy?
Prawo nie wprowadza szczególnych wymogów co do treści i formy testamentu odwołującego uprzednio sporządzony testament. Do testamentu odwołującego wcześniejszy testament mają zatem zastosowanie te same normy, które odnoszą się w każdego innego testamentu, zawierającego rozrządzenia na wypadek śmierci. Odwołanie testamentu przez sporządzenie nowego testamentu może mieć charakter wyraźny lub dorozumiany. Wystarczy, że spadkodawca wyrazi wolę odwołania testamentu (animus revocandi). Wyraźne odwołanie testamentu polega na oświadczeniu przez spadkodawcę w nowym testamencie, że jego wolą jest odwołanie wcześniejszego testamentu. Dorozumiane odwołanie testamentu polega natomiast na zawarciu w nowym testamencie takich rozrządzeń, których nie da się pogodzić z wcześniejszymi.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30.06.2022 r.)
Nie, nie musisz nikogo informować ani o sporządzeniu testamentu, ani o jego odwołaniu.
Oczywiście rozsądnym rozwiązaniem byłoby jednak poinformowanie kogoś – np. kogoś, kto dziedziczy na podstawie ostatniego z napisanych testamentów.
Warto rozważyć zarejestrowanie testamentu w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Nie jest to obowiązkowe, ale warto – znacząco ułatwi odnalezienie testamentu w przyszłości.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Czy testament notarialny też można podważać?
Testament notarialny jest najbardziej pewną formą sporządzania testamentów. Gdyby tak nie było, ludzie nie chodziliby do kancelarii notarialnych, aby sporządzić testament.
Ale… czy testament w takiej formie można podważyć? Czy już nic się nie da zrobić, jak dziadek czy ojciec napisał testament w takiej formie?
Coś się zrobić da, ale… niestety nie wystarczy okoliczność, iż jesteś niezadowolony z treści testamentu.
To naprawdę za mało. Są jednak takie sytuacje, kiedy testament – także w formie notarialnej – można w postępowaniu sądowym podważać. Chcesz wiedzieć, jakie to sytuacje?
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
Nieważność testament w orzecznictwie
“Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może bowiem być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona. Sugestia osób trzecich nie wyłącza swobody powzięcia decyzji. W przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli byłoby dotknięte wadą wskazaną w art. 945 § 1 pkt 1 k.c., rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie.”
Jeśli nie dochodzenie nieważności testamentu to co?
Nie wiem, w jakim banku spadkodawca miał konto
Sam etap stwierdzenia nabycia spadku może być w sumie dość prosty. Może być tak, iż dziedziczy np. małżonek i dzieci, a sprawę spadkową spadkobiercy zdecydują się przeprowadzić u notariusza. Tak, wiadomo – może być znacznie trudniej, gdy krąg spadkobierców jest liczy wiele osób, spadkobiercy są skonfliktowani, spadkodawca zostawił kilka testamentów… W sumie to lista komplikacji może nie mieć końca. Ale nie o tym w dzisiejszym wpisie.
Każda sprawa spadkowa kiedyś się kończy. I wtedy przychodzi czas na dalszy etap. Dalszy etap czyli dział spadku. I tu pojawia się problem: co wchodzi w skład tego spadku i jak to ustalimy?
Często spotykam się z pytaniem: nie wiem w jakim banku spadkodawca miał konto i nie wiem, jak to ustalić?
Postaram się pomóc w zakresie tej wątpliwości w dzisiejszym wpisie.
Oczywiście, zawsze jest opcja przejrzenia dokumentów, jakie pozostawił spadkodawca.
W wielu przypadkach to już będzie rozwiązaniem. Przejrzyj dokumenty znajdujące się w szafkach i w szufladach. Tak, jasne nie zawsze będzie to możliwe. Może być tak, iż ktoś kto mieszkał ze spadkobiercą zabrał te dokumenty, może być tak iż sam spadkodawca zniszczył te dokumenty, może tak być, iż dzieci spadkodawcy mieszkają w innym kraju i nie mają możliwości aby przeszukiwać te szafki i szuflady. W końcu jest przecież możliwe, iż spadkodawca miał kilka rachunków w różnych bankach, a przelewy i opłaty robił z jednego konta. Widzisz, ile różnych możliwości?
Czy więc jest w ogóle możliwe, aby dotrzeć do rachunków bankowych spadkodawcy?
Skoro zadaję w tym wpisie takie pytanie, to chyba domyślasz się, że odpowiedź brzmi: tak.
Jak sprawdzić, w jakich bankach spadkodawca miał rachunki bankowe?
Od kilku już lat istnieje coś takiego, jak Centralna Informacja o Rachunkach Bankowych.
Słyszałeś o czymś takim? Wiesz, jak to działa?
A może jako spadkobierca korzystałeś z tego instrumentu?
Tak, nie tylko spadkobiercy są uprawnieni do poszukiwania informacji. Chcesz wiedzieć kto jeszcze?
Może to być np. zarządca sukcesyjny.
Zainteresował Cię ten temat? Chcesz wiedzieć, jak dokładnie wygląda w praktyce poszukiwanie informacji?
Więcej informacji znajdziesz bezpośrednio na stronie Centralnej Informacji.
Masz pytania? Napisz do mnie wiadomość.
Tak – aby było możliwe skorzystanie z tego narzędzia – konieczne jest przeprowadzenie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.
Bez dokumentu potwierdzającego, że jesteś spadkobiercą niestety uniemożliwi poszukiwania rachunków spadkodawcy.
Pewnie już wiesz, że taką sprawę można przeprowadzić w sądzie lub w kancelarii notarialnej – jeśli spełnione są przesłanki.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
