Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Uczę też jak w przemyślany i świadomy sposób przekazać majątek następcom.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom. Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Niegodność dziedziczenia: przesłanki
Przepisy prawa spadkowego regulują coś takiego jak „niegodność dziedziczenia”. Wiem, nie brzmi to dobrze. Ale i tak warto wiedzieć, że coś takiego istnieje.
Do tej pory były trzy przesłanki, aby uznać kogoś „niegodnym dziedziczenia”. Ale już od kilku miesięcy przesłanek niegodności dziedziczenia przesłanek tych jest więcej. Jesteś ciekawy jakie to przesłanki? Zobacz, co stanowi przepis.
To przesłanki, które były w kodeksie już wcześniej. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
Takie były przesłanki do tej pory. Od pewnego już czasu mamy jednak dwie dalsze przesłanki, kiedy możliwe jest uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.
Chcesz wiedzieć, o jakie przesłanki chodzi? Warto wiedzieć, gdyż mogą dotyczyć one znacznie częstszych sytuacji. Otóż:
Nowe przesłanki niegodności dziedziczenia
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego także wtedy gdy:
- uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Takie sytuacje chyba mają miejsce znacznie częściej niż przestępstwa wobec spadkodawcy niż niszczenie testamentu napisanego przez spadkodawcę, jak myślisz?
Przepis art. 928 kodeksu cywilnego w nowym brzmieniu obowiązuje od kilku miesięcy. Będę na pewno śledzić orzecznictwo, jakie pojawi się w odniesieniu do nowych przesłanek.
I oczywiście będą nowe wpisy w tym temacie. A jeśli już teraz masz pytania: zostaw je w komentarzach.
Czy wiesz, jakie są konsekwencje uznania kogoś „niegodnego dziedziczenia’? Odpowiedź znajduje się wprost w treści przepisu.
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Wiesz, kto może wnieść do sądu sprawę dotyczącą uznania za niegodnego dziedziczenia?
Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes.
Jest tu tylko jedno małe „ale” – takiej sprawy nie można wnosić w dowolnym czasie. I znowu – tę kwestię wprost reguluje przepis.
Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Oczywiście – jest to sprawa sądowa ze wszystkimi tego konsekwencjami. A oznacza to m. in. konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego. I jeśli wnosisz taką sprawę do sądu – pamiętaj, że twierdzenia zawarte w pozwie muszą znajdować oparcie w zawnioskowanych dowodach.
Niegodność dziedziczenia zgodnie z orzecznictwem Sądów Apelacyjnych:
„Zarówno w przypadku uznania za niegodnego dziedziczenia jak i wydziedziczenia z woli spadkodawcy u podstaw pozbawienia prawa do zachowku w całości są takie jego zachowania wobec niego, które stanowią przejawy szczególnie drastycznego naruszenia obowiązujących norm społecznych dotyczących relacji pomiędzy najbliższymi członkami rodziny.”
„Niegodność dziedziczenia może być orzeczona w sytuacjach wyjątkowych, kiedy postępowanie spadkobiercy jest tak dalece naganne, że uzasadnia odsunięcie go od dziedziczenia po określonym spadkodawcy i traktowanie tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Zachowanie spadkobiercy, nawet sprzeczne z powszechnie przyjętymi obyczajami i z tego względu ocenianie ujemnie, nie może stanowić przyczyny uznania za niegodnego, jeżeli nie wyczerpuje dyspozycji art. 928 § 1 k.c.”
I jeszcze jedna dość istotna kwestia. Może pomyślałeś – jeśli sprawa taka dotyczyłaby Ciebie – że jak przegrasz, to najwyżej będziesz domagać się zachowku?
Niestety – obawiam się, iż takie założenie jest mylne. Może nie wynika to wprost z przepisu, ale w doktrynie przyjmuje się, iż:
spadkobierca uznany za niegodnego nie ma prawa do zachowku.
Uważasz, że to „dobra zmiana”? Masz swoje przemyślenia na ten temat? Miałeś może do czynienia z taką sprawą na etapie sądowym?
A możesz potrzebujesz mojej pomocy jeśli chodzi o prawo spadkowe? Jeśli tak, to napisz do mnie wiadomość.
Opłata sądowa w sprawie o zachowek zależy od…
Każda sprawa cywilna wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów. Czasami jest opłata stała – tak jest wtedy gdy wnosisz do sądu sprawę o stwierdzenie nabycia spadku. Może też być tak, iż opłata nie jest stała i jest coś, co ma wpływ na jej wysokość.
Najpierw tylko przypomnijmy: sprawa o zachowek jest sprawą rozpatrywaną w trybie procesowym. I to powód, a więc ktoś kto wnosi pozew musi tę opłatę uiścić na rachunek właściwego sądu.
Oczywiście – opłata od pozwu to nie jest jedyny koszt, z jakim trzeba się liczyć wnosząc pozew do sądu. Jeśli zdecydujesz się zlecić sprawę adwokatowi – pozostanie do zapłacenia honorarium pełnomocnika. To czy zlecisz sprawę to Twoja decyzja; możesz działać sam przed sądem, zarówno I, jak i II instancji. Honorarium adwokata to kwestia umowy z klientem i jest tu wiele czynników, które mają wpływ na wysokość tego honorarium.
Koszty w sprawie sądowej
Inną jeszcze kwestią jest koszt opinii biegłego. Najczęściej chodzi o wycenę nieruchomości, która wchodziła w skład spadku. Tak, nie w każdej sprawie będzie konieczna opinia – ale najczęściej wartość nieruchomości jest sporna i sąd dowód z opinii biegłego dopuszcza. A to, jak wspomniałam, wiąże się z dalszymi kosztami – nawet kilku tysięcy.
Ale wracając do samego początku sprawy: zanim będzie postępowanie dowodowe, ktoś musi wnieść pozew do sądu. I w tym pozwie osoba, która pozew wnosi musi wskazać, jakiej kwoty będzie domagać się od pozwanego. Ta kwota to wartość przedmiotu sporu – w skrócie w.p.s. Tę kwotę trzeba podać w pozwie – od razu już na pierwszej stronie.
I to właśnie wysokość tej kwoty – czyli wartości przedmiotu sporu – ma wpływ na wysokość opłaty od pozwu, którą uiszcza powód.
Czyli: im wyższej kwoty domagasz się od pozwanego, z tym większą opłatą od pozwu musisz się liczyć.
Dobrze się więc zastanów, jakiej kwoty będziesz się domagać.
Nie kieruj się emocjami, przemyśl dokładnie jaką kwotę podasz w pozwie.
Tak, czasem ta kwota może być wysoka. Dlatego też przepisy przewidują możliwość wnoszenia o zwolnienie od ponoszenia kosztów. Można wnosić o zwolnienie od kosztów całości, ewentualnie w części. Oczywiście taki wniosek trzeba dobrze uzasadnić, opisując swoją sytuację majątkową.
Interesuje Cię ten temat? Daj znać w komentarzach.
A jeśli potrzebujesz mojej porady – napisz do mnie wiadomość.
Jak otrzymać pieniądze z konta spadkodawcy?
Przepisy prawa spadkowego znajdują się w kodeksie cywilnym. Ale jest coś, o czym być może nie wiedziałeś. czasami trzeba poszukać głębiej. I zajrzeć do ustaw, takich iż na pierwszy rzut oka nie może być tam nic ciekawego i związanego z przekazywaniem majątku.
W dzisiejszym wpisie rozważymy takie zagadnienie:
Czy zawsze trzeba przeprowadzać sprawę spadkową, aby podjąć pieniądze z konta spadkodawcy?
Może pomyślałeś, że odpowiedź jest oczywista, bo jak inaczej?
Może jednak być tak, że jest coś o czym nie wiesz:
(spokojnie, jest też dużo rzeczy, o których ja nie wiem)
Ale akurat o tym wiem – dlatego chciałam o tym napisać.
Wiedziałeś, że kwestie dotyczące przekazywania pieniędzy na wypadek śmierci poruszone są też… w ustawie prawo bankowe?
Czy określenie „dyspozycja na wypadek śmierci” coś Ci mówi?
Zapewne masz konto w banku. Może chciałbyś wiedzieć jak ta dyspozycja działa w praktyce?
Na czyją rzecz można ustanowić taką dyspozycję?
W testamencie można wskazać zupełnie dowolną osobę, także niespokrewnioną.
A jak jest ze wspomnianą dyspozycją? Jesteś ciekawy? Podaję podstawę prawną:
Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).
– przypominam: to prawo bankowe, a nie kodeks cywilny.
Czyli – jak wynika z przepisu: dyspozycji takiej nie można ustanowić na rzecz dowolnej osoby.
Dyspozycję w oparciu o prawo bankowe można ustanowić na rzecz osób z najbliższej rodziny – konkretnie wskazanych w treści przepisu.
Myślisz, że w praktyce nie ma taka dyspozycja znaczenia? To możliwe, iż zmienisz zdanie.
dyspozycja bankowa w oparciu o prawo bankowe – podjęcie pieniędzy
Kwota wypłaty bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
czyli obecnie to całkiem spora kwota.
I aby podjąć pieniądze – w oparciu o uczynioną dyspozycję przez spadkodawcę jeszcze za jego życia – nie jest potrzebna sprawa spadkowa.
(znaczy tak w ogóle sprawa spadkowa potrzebna jest – w tym wpisie mówimy o podjęciu pieniędzy na podstawie dyspozycji bankowej- w oparciu o prawo bankowe)
Może więc chciałbyś zapytać:
Czy można taka dyspozycję zmienić lub odwołać? Tak – i to wcale nie jest trudne:
Przepis stanowi jasno.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie.
Poza tym – zgodnie z treścią przepisu:
Kwota wypłacona zgodnie z przywołanym przepisem nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
A jeśli takiej dyspozycji zgodnie z prawem bankowym nie było?
Pieniądze zgromadzone przez spadkodawcę na rachunku bankowym będą musiały poczekać, aż przyniesiesz do banku dokument potwierdzający że jesteś spadkobiercą – czyli akt poświadczenia dziedziczenia albo prawomocne postanowienie sądu.
Może jeszcze zapytasz: a co z zachowkiem gdy np. spadkodawca uczynił taką dyspozycję tylko na rzecz żony, a o dzieciach nie było mowy? I gdy dyspozycja taka była uczyniona na maksymalną kwotę i stanowiła sporą część majątku spadkodawcy? Jak myślisz: czy dyspozycja na wypadek śmierci dolicza się do zachowku – tak jak darowizna?? Poświęcę temu zagadnieniu osobny wpis, ale daj znać jak myślisz?
I jeszcze jedna kwestia: nabycie spadku trzeba zgłosić do US w ustawowym terminie. O tym już pisałam wiele razy, tak jak o tym, iż członkowie najbliższej rodziny są zwolnienie z podatku od spadków i darowizn.
Jeśli chodzi o dyspozycję na wypadek śmierci: też trzeba zgłosić do US – ale tu termin jest znacznie krótszy. Warto o tym pamiętać, gdyż konsekwencje braku zgłoszenia do US mogą nie być przyjemne.
Wiedziałeś o tym? Pomyślałeś, iż prawo bankowe może mieć jakiś związek z przekazywaniem majątku na rzecz osób z najbliższej rodziny?
Wiedziałeś, że w ogóle istnieje taka możliwość?
Jeśli wiedziałeś: zastosowałeś w praktyce?
Jeśli nie wiedziałeś: zamierzasz zastosować?
A w sytuacji gdy potrzebujesz porady z zakresu prawa spadkowego: napisz do mnie wiadomość!
Jak ustalić, co wchodzi w skład spadku?
Na pierwszym etapie – czyli w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd nie ustala, co wchodzi w skład spadku. Ustalenie, co wchodzi w skład tego spadku to dalszy etap. Kiedyś jednak ten etap nadchodzi. Gdy przychodzi kolej na zrobienie działu spadku – ustalenie co w ten spadek wchodzi jest już istotne.
Tak samo – gdy chcesz wnosić pozew o zachowek: dobrze jest możliwie dokładnie ustalić stan masy spadkowej. Sposobów pewnie jest wiele, na pewno te o których piszę nie wyczerpują całej ich listy.
Nie wiesz, jak się do tego zabrać? Może coś podpowiem:
spis inwentarza
Spis inwentarza jest uregulowany w kodeksie postępowania cywilnego – art. 637 i dalsze:
Na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcy testamentu, tymczasowego przedstawiciela lub wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.
analiza dokumentów pozostawionych przez spadkodawcę w jego mieszkaniu
w sumie od tego można zacząć – to najprostszy i najtańszy sposób. Wiem, nie zawsze jest to możliwe. Ale jak tylko jest możliwe – poszukaj dokumentów w mieszkaniu spadkodawcy. Może być to całkiem skuteczny sposób, o ile spadkodawca przykładał wagę do porządku w dokumentach i ktoś celowo, bądź zupełnie przypadkiem dokumentów nie poniszczył.
sprawdzenie treści księgi wieczystej mieszkania, gdzie spadkodawca mieszkał
Znasz numer księgi wieczystej? Możesz zapoznać się online z jej treścią. Szybko i bez ponoszenia kosztów.
Znasz tylko adres, gdzie mieszkał spadkodawca? Możesz ustalić ten numer KW i sprawdzić.
Zainteresował Cię ten temat? daj znać w komentarzach – napiszę o tym osobny artykuł.
pieniądze na rachunkach bankowych
nie wiesz, w jakich bankach spadkodawca miał konta? Jeśli dysponujesz już postanowieniem w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku albo aktem poświadczenia dziedziczenia:
wiesz co to Centralna Informacja o Rachunkach Bankowych?
Poświęciłam tej instytucji osobny artykuł. I na pewno jeszcze wrócę do tematu, bo zdaję sobie sprawę z tego iż nie wszyscy o jej istnieniu wiedzą.
Jeśli nic się nie da, mieszkasz w innym kraju, nie masz żadnego dostępu do dokumentów:
Tak też może być, może nawet inny spadkobierca już wcześniej te dokumenty zabrał? Jest coś takiego jak:
agencja detektywistyczna
są specjalne agencje, które się specjalizują w poszukiwaniu majątku spadkowego. Tak, to wiąże się z kosztami, ale może być to jakieś rozwiązanie.
Czy to wszystkie sposoby? Pewnie nie, jak już napisałam wcześniej – ale od tego możesz zacząć.
Masz swoje pomysły? Podziel się nimi w komentarzach.
Nasz dom na działce teściów?
Nasz dom na działce teściów?
Pamiętasz, jak niedawno pisałam o tym, czyj jest dom na działce męża?
I co się okazało? Otóż okazało się, że dom na działce męża… należy do męża. Nawet jeśli dom budowany był za pieniądze z zaciągniętego wspólnie kredytu, a Wy byliście małżeństwem ponad 20 lat.
Po tym wpisie pojawiło się inne pytanie – w oparciu o nieco bardziej skomplikowany stan faktyczny. Młode małżeństwo Anna i Adam chcieli kupić swoją działkę, aby wybudować na niej dom. Jednak teściowie przekonali „młodych”, że… nie ma po co wydawać pieniędzy na nową działkę, skoro oni (teściowie) mają swoją działkę, świetnie zlokalizowaną i przecież młodzi mogą się tam budować, ale własność działki potem się „przepisze”. Wiadomo, młodzi chętnie się zgodzili, ale… czy to jest dobry pomysł?
Dom na działce teściów?
dom na działce teściów należy do właścicieli działki. Nie może być inaczej. Nie jest to kwestia jakiejś ostatniej nowelizacji, tak jest „od zawsze”.
Rozważałeś kiedyś taką opcję? Budowę domu na działce, która formalnie stanowi własność rodziców czy teściów? Jeśli tak, to się dobrze zastanów. Propozycja jest kusząca, działka świetnie położona, a obietnica przeniesienia własności działki wiarygodna. Czego więc chcieć więcej? Prawda? Czy jednak nie?
Syn teściów, pan Adam miał troje rodzeństwa, ale kontakt miał tylko z jednym bratem, pozostałe rodzeństwo od lat nie mieszkało w Polsce.
Tak, ja wiem że o takich sprawach w ogóle się nie myśli. Może przecież jednak tak się zdarzyć, iż np. teść jako współwłaściciel działki umrze, zanim w końcu przeniesie własność np. w oparciu o umowę darowizny. Zakładając, iż nie napisał testamentu będzie mieć miejsce dziedziczenie ustawowe. A w takiej sytuacji współwłaścicieli działki będzie znacznie więcej.
W sytuacji Anny i Adama było nieco inaczej. Nikt nie umarł, ale… po wielu latach małżeństwa teściowie postanowili się rozwieść. A jak rozwód, to zazwyczaj konflikt, a potem podział majątku. To już nie brzmi dobrze, czyż nie?
W tej sytuacji skończyło się szczęśliwie dla „młodych”, gdyż finalnie teściowie, pomimo konfliktu i rozwodu własność działki przenieśli.
(wiem, może być tu dyskusja czy nie lepiej przenieść własność tylko na syna – ze względów podatkowych, a następnie ten syn może rozszerzyć majątek wspólny z żoną o tę właśnie nieruchomość. Lepiej, ale nie tego dotyczy wpis)
Pamiętaj, bo to ważne: Twój jest dom na Twojej działce. Wasz jest dom na działce wchodzącej do majątku wspólnego. Dom na działce męża jest domem męża, a dom na działce teściów należy do teściów.
Mam nadzieję, że teraz temat jest już wyjaśniony.
A jeśli masz jednak jakieś wątpliwości – podziel się nimi w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
