Prawo spadkowe w praktyce
czyli wszystko co trzeba wiedzieć o dziedziczeniu i sukcesji
Jestem adwokatem. Od wielu lat prowadzę przed sądami sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku oraz o zachowek.
Lubię takie sprawy – każda taka sprawa to inna historia – a ja wiem, że mogę pomóc konkretnym osobom.
Możesz więc mi zaufać: myślę, iż będę w stanie pomóc także Tobie.
Każdego dnia udzielam porad prawnych osobom takim jak Ty – zarówno w siedzibie kancelarii we Wrocławiu, jak i online.
Potrzebujesz porady w zakresie prawa spadkowego?
Po prostu napisz do mnie wiadomość.
Czy płatność zachowku może być rozłożona na raty?
Sprawy o zachowek budzą spore emocje. Wiele osób uważa, że tego zachowku to w ogóle być nie powinno. Tak czy inaczej przynajmniej na razie przepisy o zachowku są w kodeksie cywilnym.
I w sytuacji gdy pozew o zachowek wniesie osoba, która jest do tego uprawniona, a roszczenie nie będzie przedawnione: prawdopodobnie trzeba będzie ten zachowek zapłacić. I może tak być, iz pozwany wie, że zapłacić będzie trzeba ten zachowek zapłacić, tylko niestety nie ma możliwości aby całą kwotę zapłacić od razu.
To zdarza się całkiem często.
Rozłożenie płatności zachowku na raty?
Możliwe! Ale nie licz, że sąd sam się domyśli, że tak byś chciał. Za to będąc pozwanym w sprawie o zachowek możesz wnosić o rozłożenie kwoty zachowku na raty.
Tak, jest ku temu podstawa w przepisach kodeksu cywilnego:
Obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku.
I dalej:
W przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku terminy ich uiszczenia nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd, na wniosek zobowiązanego, może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych lub przedłużyć termin, o którym mowa w zdaniu pierwszym. Zmieniony termin nie może być dłuższy niż dziesięć lat.
Może być tak, iż pozwany ma świadomość, że zachowek trzeba będzie zapłacić, ale ze względu na swoją sytuację nie ma możliwości, aby zapłacić cała kwotę od razu.
Jeśli taka sytuacja dotyczy też Ciebie: złóż odpowiedni wniosek, opisz swoją sytuację i konkretnie uzasadnij taki wniosek.
Przyjmuje się w orzecznictwie i doktrynie, iż wysokość poszczególnych rat może zostać określona dowolnie, w szczególności mogą to być raty stałe, malejące albo rosnące.
Nie ma przepisu w kodeksie cywilnym, który by tę kwestię szczegółowo regulował.
Tak, no jasne: powód może nie być zachwycony taką propozycją. Zapewne powód oczekuje jednorazowej płatności całej kwoty – zaraz po uprawomocnieniu się wyroku.
Ale Ty jako pozwany masz prawo aby o to rozłożenie na raty wnosić.
To sąd oceni wszystkie okoliczności i wyda wyrok.
A może… nie będzie potrzeby, aby to sąd wydawał wyrok?
Ugoda w sprawie o zachowek?
Tak stanowi przepis i tak to “wygląda” jeśli chodzi o domaganie się zachowku przed sądem.
Pamiętaj jednak, iż w sprawie o zachowek można zawrzeć ugodę – przed sądem, ale także przed mediatorem.
W takiej ugodzie możecie uregulować sposób zapłaty zachowku.
I tak – już pisałam o tym kilka razy we wcześniejszych artykułach:
W sprawie o zachowek sąd może zasądzić określoną kwotę od pozwanego.
Bo sprawa o zachowek jest sprawą o zapłatę określonej kwoty pieniędzy. Sąd nie może nakazać pozwanemu, aby przeniósł na powoda np. własność nieruchomości.
Ale… w ugodzie strony mają o wiele większą swobodę!
Masz swoje doświadczenia jeśli chodzi o domaganie się zachowku? Podziel się w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy jeśli chodzi o zachowek? Napisz do mnie wiadomość!
Od czego zacząć gdy chcę domagać się zachowku?
“Chciałbym domagać się zachowku od brata, bo rodzice wskazali go w testamencie jak jedynego spadkobiercę. Nie kwestionowałem testamentu, ale coś mi się przecież należy po rodzicach? Rozmowa i tak nic nie da, bo brat mi nie zapłaci ani sto złotych, jak nie będzie musiał. Wiem, można wnosić pozew do sądu, tylko od czego zacząć?
Zachowek – od czego zacząć?
Rozumiem, iż na pewno jesteś uprawniony do zachowku:
O tym, kto jest uprawniony mówi wprost przepis kodeksu cywilnego.
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Ustal co wchodziło w skład spadku
To Ty jako powód musisz określić kwotę, której będziesz się domagać. Nikt inny tego nie zrobi za ciebie. Aby określić kwotę zachowku trzeba będzie określić co wchodzi w skład spadku.
Trzeba będzie też określić jaką te składniki mają wartość.
Zazwyczaj najbardziej cennym składnikiem jest nieruchomość.
Nie ma na tym etapie obowiązku wyceny przez biegłego, chociaż może to być jakiś pomysł.
W razie wątpliwości sąd i tak dopuści dowód z opinii biegłego w postępowaniu sądowym.
Zastanów się, jakiej kwoty będziesz się domagać.
To istotne, aby była to realna kwota, nie “wzięta z księżyca”.
Od wysokości tej kwoty zależy m. in. wysokość opłaty, którą trzeba będzie uiścić.
Wezwanie do zapłaty
Napisz do osoby, od której będziesz domagać się zachowku wezwanie do zapłaty. Czy to ma sens?
Tak, inaczej bym o tym nie pisała. W treści wezwania podaj kwotę, której się domagasz, napisz z jakiego tytułu ma być dokonana płatność, podaj numer konta. Możesz też napisać, iż w przypadku braku płatności skierujesz sprawę do sądu. Zakreśl jakiś rozsądny termin płatności.
Może akurat druga strona wykaże zainteresowanie, aby sprawę załatwić poza sądem?
Jeśli tak będzie : może rozważycie mediację? Ugoda w takich sprawach to dobry pomysł.
Termin minął, a płatności brak? A może dostałeś odpowiedź, iż roszczenie nie jest zasadne?
W takiej sytuacji prawdopodobnie pozostanie jedynie wniesienie pozwu do sądu.
Właściwość sądu:
Pozew trzeba wnieść do sądu – ale nie może to być jakikolwiek sąd:
dokładnie stanowi o tym przepis.
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Jeśli domagasz się kwoty ponad 100.000,- zł – właściwy będzie sąd okręgowy. jeśli chodzi o kwotę niższą- wyślij pozew do właściwego miejscowo sądu rejonowego.
Opłata od pozwu w sprawie o zachowek
Niestety wniesienie pozwu o zapłatę (a taką sprawą jest sprawa o zachowek) wiąże się z koniecznością ponoszenia opłat. To Ty jako powód wnosisz taką opłatę na konto właściwego sądu.
Tak, niestety: to nie są małe kwoty. Musisz liczyć się z tym, iż będziesz musiał zapłacić 5% kwoty, której domagasz się w pozwie.
Możesz w pozwie wnosić o zwolnienie od kosztów. W takiej sytuacji trzeba dokładnie opisać swoją sytuację i dołączyć specjalny formularz – zazwyczaj znajdziesz go na stronie sądu.
(niestety z góry uprzedzę: musisz też liczyć się z tym, iż sąd tego wniosku nie uwzględni)
No ale wnosić o zwolnienie od kosztów można.
Dobra wiadomość jest taka, iż możesz już w pozwie wnosić o to, aby sąd zasądził koszty od strony pozwanej.
Pozew do sądu
Wiesz już do jakiego sądu wnieść pozew i jaką kwotę trzeba zapłacić tytułem opłaty sądowej na konto sądu. Trzeba będzie teraz przygotować pozew. W pozwie trzeba dokładnie określić strony postępowania, podać adresy stron, podać swój numer pesel, podać kwotę, której się domagasz jako powód… Wymogów formalnych jest całkiem sporo. W uzasadnieniu powinieneś opisać sytuację – napisać skąd wynika Twoje roszczenie – czyli wskazać iż spadek po ojcu czy mamie na podstawie testamentu otrzymał brat, a Ty w tym testamencie zostałeś pominięty. W pozwie należy opisać dowody – i co więcej jeśli to możliwe: dołączyć te dowody po pozwu.
O tym, jak napisać pozew będzie osobny wpis.
I zapewne będzie on dla Ciebie interesujący:
w pozwie można np. sformułować żądanie dotyczące odsetek od pozwu, zwrotu kosztów procesowych od drugiej strony, trzeba też napisać czy strony podejmowały mediację…
Jak widzisz – jest tu dużo wymogów formalnych. I najlepiej od razu napisać pozew bez braków formalnych, tak, aby sąd nie wzywał do uzupełnienia braków formalnych.
Tak, możesz napisać pozew sam, możesz też samodzielnie występować przed sądem.
Zastanów się jednak, czy nie byłoby dobrym pomysłem aby zlecić sprawę doświadczonemu prawnikowi.
Przedawnienie zachowku
I pamiętaj o jednej jeszcze kwestii:
wnieś pozew zanim roszczenie będzie przedawnione.
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Wszystko teraz już jasne?
Może jeszcze chcesz zapytać, ile czasu potrwa sprawa o zachowek?
Był o tym osobny wpis. 🙂 niestety wnosząc pozew musisz uzbroić się w cierpliwość, samo doręczenie odpisu pozwu drugiej stronie może zająć kilka tygodni.
Masz pytania? Zostaw je w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Czy jest sens pisać testament?
Takie pytanie: “czy to pisanie testamentów ma w ogóle sens? Może po prostu powiem rodzinie przy obiedzie w niedzielę jak mają się podzielić majątkiem i to wystarczy? Albo… wiem: powiem kuzynowi Henrykowi, aby zajął się kiedyś podziałem mojego majątku pomiędzy moimi dziećmi i resztą rodziny. Zresztą na pewno wszyscy się dogadają, prawda?”
Może tak faktycznie będzie i wszyscy się dogadają! Ale… co będzie jak jednak spadkobiercy nie dojdą do porozumienia?
Jesteś pewien, że jednak się dogadają? Rozumiem, ale wiesz jakie możliwości daje prawo spadkowe jeśli chodzi o testament? Wiesz, co możesz jeszcze zawrzeć w testamencie oprócz samego tylko wskazania spadkobiercy?
Na początek kilka krótkich pytań i odpowiedzi:
czy muszę napisać testament?
nie, w żadnym przypadku nic nie musisz.
co będzie, jak nie napiszę testamentu?
będzie mieć miejsce dziedziczenie ustawowe – w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego.
Znasz te przepisy? Pisałam o tym wiele razy. Zawsze możesz wrócić do moich wcześniejszych artkułów. Możesz też przeczytać art. 931 i dalsze kodeksu cywilnego.
czy koniecznie muszę iść do notariusza aby napisać ten testament?
nie, nie musisz. Możesz napisać testament w całości pismem ręcznym. Chociaż jest tu pewien wyjątek.
a co jak zmienię zdanie, albo zmieni się moja sytuacja?
może tak być – po prostu zmienisz testament.
Dobrze: więc jeśli to jest już jasne:
Czy jest sens pisać testament?
ja uważam, że jest. Nawet jeśli nie ma takiego obowiązku.
Może masz np. tylko jedno dziecko i chcesz, aby właśnie to dziecko było jedynym spadkobierca. Rozumiem, może faktycznie testament nie będzie konieczny.
Ale nawet w takiej prostej sytuacji warto wiedzieć, że:
jest możliwość przekazania konkretnych rzeczy na rzecz konkretnych osób
chcesz, aby spadkobierca było np. twoje dziecko, ale jednocześnie chcesz przekazać konkretne rzeczy dla konkretnych osób?
Np. samochód dla kuzyna czy obraz dla bratanka? Da się tak zrobić, ale trzeba uwzględnić to w testamencie.
To jest właśnie ten przypadek, kiedy trzeba będzie udać się do kancelarii notarialnej- aby sporządzić testament.
Spokojnie, nie jest to bardzo duży koszt.
Powody aby napisać testament – tylko kilka wybranych:
Wydziedziczenie spadkobiercy ustawowego
możliwe jest tylko w testamencie. Jeśli spełnione są przesłanki opisane wprost w treści przepisu.
Jesteś w związku nieformalnym i chcesz zabezpieczyć partnera czy partnerkę?
To na pewno wiesz: partner czy partnerka nie dziedziczy z mocy ustawy. Nawet jak jesteście w związku 20 lat.
A może pozostajesz w małżeństwie bezdzietnym?
wiesz, że małżonek nie jest w takiej sytuacji jedynym spadkobiercą ustawowym?
Masz (małoletnie) dzieci z kilku związków?
Myślisz, że matki (przedstawiciele ustawowi) tych dzieci dojdą do porozumienia? Może tak, ale co jak jednak nie dojdą?
A może chcesz, aby dziedziczył małoletni wnuk, ale nie ufasz jego rodzicom?
Taką sytuację też da się rozwiązać. Tylko podstawy prawnej trzeba szukać w kodeksie rodzinnym.
Prowadzisz firmę ze wspólnikiem?
pomyślałeś co będzie, jak udziały odziedziczą Twoje małoletnie dzieci? W jakiej sytuacji pozostawisz wspólnika?
Wykonawca testamentu
Chcesz mieć pewność, że wszystko będzie zgodnie z Twoja wolą? Pomyśl o wykonawcy testamentu. To też musi wynikać z treści testamentu.
A poza tym…
Sam widzisz, jak dużo jest różnych sytuacji kiedy warto napisać testament! A to przecież nie są jeszcze wszystkie takie sytuacje.
Może np. wcześniej dałeś – na podstawie umowy darowizny – nieruchomość jednemu z dzieci i teraz chcesz aby drugą nieruchomość odziedziczyło tylko to drugie dziecko?
A czy trzeba kogoś informować o napisanym testamencie?
Nie, nie trzeba. Lepiej czy warto kogoś poinformować. I tu odpowiedź byłaby już taka, że warto.
W końcu ten spadkobierca powinien wiedzieć, że jest spadkobiercą. Masz powód, aby nie dawać kopii czy oryginału testamentu tej osobie? Ani nawet wspomnianemu kuzynowi Henrykowi.?
Zastanów się nad tym, w jaki sposób spadkobierca w przyszłości dowie się o testamencie. Dlatego też najczęściej sugeruję notarialną formę testamentu.
Tak, testament w formie notarialnej też da się zmienić czy odwołać – jeśli tylko uznasz, że jest taka potrzeba.
Czy żona dziedziczy majątek osobisty męża?
“Mój mąż nabył spory majątek przed ślubem. Wiem już, że to jest jego majątek. ale co będzie z jego majątkiem w sytuacji gdyby mąż zmarł? Czy ja jako żona odziedziczę to co mąż nabył przed ślubem? I czy tylko ja jako żona to odziedziczę?”
To częsta wątpliwość. Może bierze się stąd, że zupełnie inaczej jest w sytuacji rozwodu. W przypadku dziedziczenia jest jednak inaczej. Tak, majątek osobisty małżonka podlega dziedziczeniu.
dziedziczenie przez małżonka
Jak pewnie już wiesz, dziedziczenie może mieć miejsce w oparciu o napisany przez spadkodawcę testament, albo na podstawie przepisów ustawy.
dziedziczenie testamentowe
każdy może napisać testament i wskazać jako spadkobiercę dowolną osobę. Mąż może oczywiście wskazać żonę jako jedynego spadkobiercę, ale może też wskazać jako spadkobiercę zupełnie inną – nawet obcą osobę.
Ale – możesz zapytać: czy żona zawsze dziedziczy? Może tak być, iż mąż nie będzie chciał aby żona dziedziczyła, ale co więcej: mąż nie będzie chciał aby żonie przysługiwały jakiekolwiek uprawnienia wobec spadkobierców testamentowych. Możliwe jest wydziedziczenie w testamencie spadkobiercy ustawowego. Oczywiście nie można kogoś wydziedziczyć tylko dlatego, że akurat ma się ochotę tę osobę wydziedziczyć – nie tak to działa. Aby wydziedziczenie było skuteczne, muszą być spełnione konkretne przesłanki w jasny sposób wskazane w treści przepisu.
dziedziczenie ustawowe
jeśli nie ma testamentu, dziedziczenie następuje na podstawie przepisów ustawy czyli kodeksu cywilnego.
Czy jednak małżonek jest w takiej sytuacji jedynym spadkobiercą? Otóż najczęściej nie jest.
Chcesz wiedzieć co stanowią przepisy? Proszę bardzo – już pokazuję co wynika z tych przepisów.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Możesz zapytać: a co gdy małżonkowie nie mieli dzieci? czy w takiej sytuacji żona dziedziczy wszystko? Rozumiem, wiele osób jest zaskoczonych odpowiedzią.
A jest tak dlatego, iż ta odpowiedź brzmi: nie!
W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
Dopiero gdy nie ma innych krewnych cały spadek przypada małżonkowi. Zgodnie z treścią przepisu:
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
dziedziczenie a rozwód
I jeszcze ważna kwestia: małżeństwem jesteście aż do czasu kiedy uprawomocni się wyrok rozwodowy. Sam fakt wniesienia pozwu o rozwód nie wystarczy.
Tym bardziej fakt wniesienia pozwu nie zmienia nic jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe.
Wiedziałeś o tym, czy może jesteś zaskoczony? Masz pytania? Napisz w komentarzach.
Potrzebujesz mojej pomocy? Napisz do mnie wiadomość!
Rodzice sprzedali dom, czy coś mi się teraz należy?
Taka sytuacja: “Dom był własnością rodziców, ale rodzice sprzedali ten dom, ponieważ stwierdzili, iż nie potrzebują aż tak dużej nieruchomości. Nie pytali mnie o zgodę ani nawet o zdanie, chociaż od zawsze mieszkałem w tym domu. Z tego co wiem, to sprzedali dom kuzynowi, z którym nawet nie utrzymywali bliższych relacji. Jak oni tak mogli?? To przecież ja miałem odziedziczyć ten dom i rodzice o tym wiedzieli, no wiedzieli, że ja chciałem odziedziczyć ten dom… No ale dom sprzedali. Teraz będę musiał brać kredyt na mieszkanie. Co mi się należy w tej sytuacji”?
Cóż. Sytuacja nie jest prosta… Z życiowego punktu widzenia rozumiem.
Przeanalizujmy jednak sprawę od początku.
Rodzice posiadali dom. Mogli więc nim dowolnie dysponować. Pieniądze ze sprzedaży domu należą do rodziców. Rodzice mogą dać ci pieniądze, ale nie muszą. Rodzice mogą pożyczyć ci pieniądze, ale nie muszą. Być może część uzyskanych ze sprzedaży domu pieniędzy odziedziczysz. A być może rodzice wydadzą wszystkie pieniądze za życia.
Rozumiem, że nie takie odpowiedzi oczekujesz, ale tak niestety jest.
ALE: co by było, gdyby chodziło nie o sprzedaż, a o darowiznę domu? czy to ma jakieś znaczenie?
Tak, w przypadku gdyby była to darowizna – tzn. gdyby rodzice podarowali dom kuzynowi, szwagierce czy bratankowi byłoby nieco inaczej.
Zachowek dla zstępnych
Gdyby nie było mowy o sprzedaży, a gdy zamiast tego miała miejsce umowa darowizny – syn tych rodziców miałby uprawnienie aby domagać się zachowku od osoby obdarowanej.
Zachowek to roszczenie pieniężne – czyli ów syn mógłby pozwać obdarowanego o zapłatę określonej sumy pieniędzy.
O samym zachowku pisałam już wiele razy i na pewno wrócę do tematu, bo to przecież blog o tematyce spadkowej!
Teraz jednak – w tym wpisie – najważniejsza informacja jest taka, iż zachowku można domagać się dopiero po śmierci spadkodawcy.
Niestety dla przyszłego spadkobiercy – nie można wnieść tego pozwu już od razu jak tylko dowiedziałeś się. że rodzice podarowali komuś nieruchomość.
Jest tu tez – wiadomo! – wiele pułapek i haczyków.
Każdy może napisać testament, a nim zawrzeć postanowienie w kwestii wydziedziczenia spadkobiercy ustawowego.
Wydziedziczenie (skuteczne wydziedziczenie) niestety pozbawia możliwości dochodzenia zapłaty zachowku.
Wysokość zachowku zależy też od wielu czynników. Duże znaczenie mają darowizny dokonane przez spadkodawcę za jego życia.
Przepisy prawa spadkowego przewidują też określone terminy – gdy darowizna była dokonana na rzecz “obcych” osób – czyli innych niż spadkobiercy ustawowi.
Roszczenie o zachowek może też ulec przedawnieniu. A to i tak jeszcze nie wszystkie możliwe “zasadzki”.
No dobrze: może jednak sytuacja wygląda jeszcze inaczej: niby była to umowa sprzedaży, ale znasz osobę, której rodzice mieli sprzedać dom i masz przekonanie, iż ta osoba na pewno nie mogła zapłacić takiej kwoty? I może masz poczucie, że cała ta historia ze sprzedażą jest jakaś… udawana, żeby nie powiedzieć, że pozorna.
Tak, pozorność umowy to już temat na zupełnie inny wpis!
Potrzebujesz mojej pomocy jeśli chodzi o prawo spadkowe? Napisz do mnie wiadomość.
ps. opis sytuacji na potrzeby wpisu.
Jestem adwokatem. Prowadzę kancelarię adwokacką we Wrocławiu. W swojej praktyce zajmuję się sprawami z zakresu prawa spadkowego. Doświadczeniem zdobytym w trakcie aplikacji adwokackiej oraz na salach sądowych dzielę się z Czytelnikami w ramach tego bloga.
Zobacz spis treści
SZUKAJ
Tematy główne
Ważne artykuły
Archiwum wpisów
Zajrzyj na mój drugi blog o prawie rodzinnym
