Dział spadku może zostać przeprowadzony przez spadkobierców w drodze umowy. Jeśli w skład tego spadku wchodzi nieruchomość – konieczna będzie forma aktu notarialnego.

Jeśli spadkobiercy nie są w stanie się porozumieć, dział spadku musi zostać przeprowadzony w postępowaniu sądowym.

[joli-toc]

Sprawa o dział spadku w sądzie

Sądowy dział spadku łatwym postępowaniem nie jest, no ale cóż… 

Czasem nie ma innego wyjścia niż napisanie wniosku do sądu.

Każdy ze spadkobierców może złożyć w sądzie wniosek o przeprowadzenie działu spadku.

Wnioskodawca powinien wskazać sądowi w treści takiego wniosku o dział spadku, co w skład tego majątku spadkowego wchodzi, aby sąd wiedział, co trzeba będzie dzielić między spadkobierców.

Wnioskodawca (a więc ten ze spadkobierców, który wnosi do sądu wniosek o dział spadku) powinien także wskazać swoją propozycję podziału pozostawionego przez spadkodawcę majątku – czyli napisać jak ze swojej strony widzi przeprowadzenie tego działu.

Przed przeprowadzeniem działu spadku spadkobiercy pozostają współwłaścicielami majątku, który pozostawił spadkodawca.

Sytuacja taka często jednak szybko staje się niekomfortowa dla wszystkich (bądź przynajmniej) części współwłaścicieli – co jest najbardziej widoczne w przypadku nieruchomości.

Nieruchomość zazwyczaj generuje koszty związane z jej utrzymaniem, które to koszty ktoś musi ponosić, a często jest tak, iż z nieruchomości tej korzysta tylko jeden ze współwłaścicieli. 

Dlatego należy przeprowadzić dział spadku (określany nieraz potocznie jako podział majątku spadkowego).

Formułując taki wniosek do sądu musisz wiedzieć, jakie sposoby zniesienia współwłasności możliwe są zgodnie z przepisami.

 

Dział spadku – sposoby przeprowadzenia

Przede wszystkim wchodzi tu w grę podział fizyczny.

Jeśli więc np. w skład spadku wchodzi nieruchomość, która może być podzielona na kilka odrębnych nieruchomości, sąd prawdopodobnie będzie dążył do takiego rozwiązania.

Wtedy każdy ze współwłaścicieli otrzyma na wyłączną własność jedną z „nowych” nieruchomości powstałych po podziale pierwotnej nieruchomości.

Oczywiście w sytuacji, gdy nieruchomości te (powstałe po podziale) będą mieć różną wartość, sąd w razie takiej potrzeby zasądzi wyrównanie tych różnic w formie pieniężnej.(przy dokonywaniu takiego podziału i zasądzaniu dopłat, sąd będzie mieć na względzie, jakie udziały w spadku przysługują poszczególnym spadkobiercom; udziały te nie zawsze będą równe.)

Jednak taki wariant możliwy jest tylko w określonych sytuacjach- trudno wyobrazić sobie takie rozwiązanie w przypadku np. trzypokojowego mieszkania.

W takiej sytuacji sąd prawdopodobnie przyzna mieszkanie jednemu ze współwłaścicieli, zasądzając od niego odpowiednie spłaty na rzecz pozostałych.

Często spadkobiercy mają zdecydowanie różne wyobrażenie co do wartości takiej nieruchomości – wtedy bardzo istotnym dowodem dla sądu będzie opinia biegłego sądowego; opinia biegłego możliwa też jest, gdy chodzi o ruchomości – np. samochód)

Czasami jednak strony są bardzo skłócone, a każdy ma zupełnie inny pomysł, jak podzielić się tym majątkiem.

Często też żaden ze spadkobierców nie jest w stanie spłacić pozostałych.

W takiej sytuacji, jeśli strony w dalszym ciągu nie będą w stanie się porozumieć, być może sąd będzie zmuszony do wprowadzenia w życie najmniej korzystnego rozwiązania dla stron – czyli zarządzi przeprowadzenie sprzedaży np. takiej nieruchomości. A zajmie się tym komornik.

Taka sprzedaż jest najmniej korzystnym dla spadkobierców (współwłaścicieli)  rozwiązaniem .

Dlaczego tak się dzieje?

Bo raczej nie zdarza się, aby cena uzyskana z takiej sprzedaży odpowiadała rynkowej wartości nieruchomości.

I jeszcze zgodnie z treścią przepisu:

W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy.

Dowodem takim najczęściej jest odpis księgi wieczystej.

Warto czasami  dojść do porozumienia z pozostałymi spadkobiercami i np. przeprowadzić dział spadku w formie umownej. Każda sprawa jest jednak inna, zawsze więc warto dokładnie przemyśleć sprawę i skonsultować z prawnikiem.

Nie potrafisz porozumieć się z pozostałymi współwłaścicielami?

Może mediacja będzie dobrym rozwiązaniem (poczytaj o mediacji tutaj>>)

Dział spadku w sądzie – kwestie procesowe

Sprawy o dział spadku rozpatrują w I instancji sądy rejonowe (więcej o właściwych sądach przeczytasz tutaj>>)

I jak w każdym postępowaniu przed sadem ważne jest postępowanie dowodowe.

A dowody muszą być przedstawione przez strony postępowania.

Ważne jest też, aby zawnioskować dowody na możliwie wczesnym etapie postępowania.

Sprawy o dział spadku nie należą do prostych. Ale niestety czasem pozostaje tylko sprawa w sądzie. Na szczęście dla wnioskodawcy opłata jest stała i nie zależy od wartości majątku, który będzie dzielony.

Jak już wspomniałam powyżej, takie sprawy nie ulegają przedawnieniu, ale naprawdę nie warto zbyt długo zwlekać z “załatwieniem” takiej sprawy. (nie ulegają przedawnieniu – czyli możesz wystąpić z taką sprawą nawet i kilkanaście lat po śmierci spadkodawcy – nie ma tu “limitu” czasowego”)

Każda sytuacja jest inna. Pamiętaj, iż udzielenie porady w konkretnej sprawie wymaga zapoznania się z dokumentami (np. z treścią umowy, aktu notarialnego, księgi wieczystej).

Jak długo trwa sprawa o dział spadku?

To jedno z tych pytań, które często strony zadają swoim pełnomocnikom…

I jedno z tych, poprzez które czytelnicy trafiają na ten blog

Tyle, że na to pytanie nie ma – i  chyba być nie może – jednej odpowiedzi.

Bo to zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od samych stron i tego jakie wnioski dowodowe będą zgłaszać.

Im więcej świadków będą zgłaszać strony, tym więcej rozpraw sąd będzie (najprawdopodobniej) musiał wyznaczyć.

A im więcej rozpraw, tym później sąd wyda orzeczenie.

Oczywiście każda ze stron może zaskarżyć orzeczenie sądu I instancji.

Jeszcze gorzej, gdy choć jedna ze stron poprosi sąd o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego… Kilka miesięcy potrwa to na pewno, może nawet dłużej, a gdy strony będą tę opinię kwestionować to już w ogóle będzie długo.

Jednak jeśli strony nie potrafią dojść do porozumienia, to nie ma innego wyjścia. 

Sąd będzie zmuszony poprosić biegłego, aby sporządził opinię i określił wartość domu czy mieszkania. 

(oczywiście w przypadku konfliktu spadkobierców wycenie dokonywanej przez biegłego mogą podlegać także np. ruchomości

Oczywiście bywa, iż jednej (czy nawet kilku) stronom ta opinia się nie spodoba… I  takiej sytuacji będą składać kolejne wniosku dowodowe – np. dopuszczenie dowodu z kolejnych opinii.

Tak – w sprawach o  dział spadku można zawrzeć ugodę przed sądem.

Dział spadku – czy jest termin
na wniesienie takiej sprawy?

Z taką wątpliwością jednego z klientów spotykam się dość często.

Otóż przeprowadzić dział spadku można zawsze – nie tylko po pięciu latach, ale nawet po dziesięciu czy dwunastu.

Inną rzeczą jest to, iż po upływie kilku (kilkunastu) lat mogą powstać (i w praktyce  prawie zawsze powstają) trudności dowodowe chociażby tylko  co do nakładów na nieruchomość, która wchodziła w skład spadku…

Jeśli więc bezpośrednio po sprawie o stwierdzenie nabycia spadku spadkobiercy nie zdecydowali się na podział majątku w drodze umownej, lub też nie wystąpili z właściwym wnioskiem do sądu, będą mogli zrobić to po latach.

Odwlekając jednak przeprowadzenie działu spadku, musisz mieć jednak jeszcze na względzie i to, że w tzw. międzyczasie któryś ze współwłaścicieli także może umrzeć, a szukanie jego spadkobierców może okazać się bardzo kłopotliwe (poza tym, jak  już spadkobiercy zmarłego współwłaściciela zostaną odnalezieni  – praktyka pokazuje, że im więcej współwłaścicieli, tym trudniej dojść do porozumienia)

Dział spadku a darowizny
dokonane przez spadkodawcę

Dział spadku pomiędzy rodzeństwem zazwyczaj budzi duże emocje.

Jest tak w szczególności w takich sytuacjach, gdy rodzic (spadkodawca) za życia nie przemyślał tej kwestii i nie napisał testamentu.

Nie, akurat ten wpis nie będzie dotyczyć zachowku.

Będzie natomiast o dziale spadku.

Bardzo tak jest, iż spadkobiercami ustawowymi są dzieci spadkodawcy. Wcale nierzadko zdarza się, iż są to dzieci z różnych małżeństw czy związków spadkodawcy.

i nierzadko zdarza się też i tak, z jedno z tych dzieci otrzymało wcześniej od tego właśnie spadkodawcy pewien składnik majątkowy o bardzo dużej wartości – np. mieszkanie.

A przecież fakt otrzymania takiej darowizny nie zmienia porządku dziedziczenia ustawowego. I ten obdarowany nadal pozostaje spadkobiercą ustawowym.

Będąc tym spadkobiercą ustawowym, który nie otrzymał żadnej darowizny pomyślałbyś, że to niesprawiedliwie, prawda?

Brat czy siostra dostał wcześniej mieszkanie od rodzica, a teraz i tak będzie uczestniczyć w podziale pozostawionego majątku, który to majątek do podziału może wcale nie być już teraz bardzo duży.

Ustawodawca przewidział takie sytuacje. I dał temu wyraz w przepisie, który zaraz tu przytoczę.

Tylko najpierw jeszcze raz wspomnę, iż:

mówimy tu o dziedziczeniu ustawowym. I o sytuacji, gdy tymi spadkobiercami ustawowymi są zstępni (ewentualnie zstępni i małżonek)

Zobacz więc teraz co dokładnie stanowi przepis kodeksu cywilnego.

Zgodnie z treścią przepisu:

Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny lub zapisu windykacyjnego na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego niewymienionego w paragrafie poprzedzającym.

Czy każda darowizna podlega zaliczeniu? (pewnie się już domyślasz, że nie)

Zobacz, jak to zostało uregulowane w treści przepisu:

Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.

Zobacz jeszcze co stanowi orzecznictwo w tej materii:

W razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między dziećmi spadkodawcy, są oni zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową uprzednio otrzymanych od spadkodawcy darowizn, jeśli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności nie wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Jeśli spadkodawca nie zostawił testamentu, obowiązują sztywne reguły dziedziczenia ustawowego ustalone w kodeksie cywilnym, a wśród nich obowiązek wzajemnego zaliczenia na schedę spadkową darowizn otrzymanych od spadkodawcy. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r.,  sygn. akt: II CSK 451/07)

Poza tym w innym z orzeczeń Sąd stwierdził, iż:

Zaliczenie korzyści uzyskanej przez spadkobiercę od spadkodawcy na schedę spadkową stanowi jedynie pewną operację rachunkową wpływającą na sposób dokonania działu spadku, nie zmienia zaś stanowiska prawnego spadkobiercy w stosunku do osób trzecich. Jest ono przeprowadzane tylko między spadkobiercami i nie działa na zewnątrz.

Umowa darowizny ma określone konsekwencje.

Planujesz podarować nieruchomość jednemu ze swoich dzieci? To może być bardzo dobre rozwiązanie, ale jakąkolwiek decyzję podejmiesz:

zrób to mając świadomość konsekwencji wiążących się z taką umową.

Jeśli chcesz zrobić znaczącą darowiznę na rzecz osoby, która nie jest spadkobiercą ustawowym: też się zastanów.

Darowizny niestety mają konsekwencje w postaci możliwości domagania się zachowku przez spadkobierców ustawowych – wskazanych w treści przepisu.

Odpowiedzialność za długi a dział spadku

Zgodnie z treścią przepisu:

Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów.

I dalej:

Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.

Zgodnie z tym, co stanowi orzecznictwo Sądu Najwyższego:

Artykuł 1034 k.c., określa jedynie, że do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe, a od chwili działu spadku w stosunku do wielkości udziałów. Oznacza to, że do chwili działu spadku cały dług może być dochodzony i egzekwowany od jednego, kilku bądź wszystkich spadkobierców, według wyboru wierzyciela, a od działu spadku wierzyciel może domagać się zaspokojenia swojej wierzytelności jedynie od poszczególnych spadkobierców w wysokości odpowiadającej ich udziałowi w spadku. Przepis ten określa zasady odpowiedzialności za długi spadkowe spadkobierców, a nie masą majątkową, z której może dojść do przymusowego zaspokojenia wierzyciela spadkodawcy.

***

Sprawy o dział spadku należą najczęściej do skomplikowanych.

Mimo to nie warto zwlekać z przeprowadzeniem takiej sprawy.

Jeśli porozumienie z pozostałymi spadkobiercami nie jest możliwe, rozważ wniesienie wniosku o dział spadku do sądu.

***

Masz pytania?

Chcesz skonsultować swoją sprawę?

Napisz do mnie za pomocą tego wygodnego formularza:

Zdjęcie w powyżej: Daniel Barnes on Unsplash