Jak wygląda nabycie spadku przed sądem i u notariusza? Jeśli jesteś spadkobiercą, to z pewnością jest to artykuł dla Ciebie.

Nabycie spadku przed sądem i u notariusza

Ważne jest to, że żaden przepis prawa spadkowego nie nakłada na spadkobierców obowiązku uzyskania stwierdzenia praw do spadku.

Nie ma też przepisu, który stanowiłby o maksymalnym okresie czasu, w którym spadkobiercy mogą przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.

Nabycie spadku może obecnie nastąpić zarówno przed sądem,
jak i w kancelarii notarialnej.

Są jednak sytuacje, w których potwierdzenie statusu spadkobiercy okazuje się konieczne.

Można wskazać tu sytuację, w której spadkobiercom zależy na szybkim zbyciu odziedziczonej nieruchomości. Nie będzie to możliwe jeśli spadkobiercy nie przeprowadzą uprzednio postępowania o stwierdzenie nabycie spadku w sądzie, bądź też nie dopełnią formalności spadkowych w kancelarii notarialnej.

Formalne przeprowadzenie procedury o nabycie spadku jest też konieczne, gdy spadkobierca chce złożyć wniosek o wpis w księdze wieczystej.

Nabycie spadku – nie zawsze musi być
sprawa w sądzie

Jeszcze do niedawna jedynym dokumentem potwierdzającym nabycie spadku było wydane w postępowaniu  sądowym  postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Od 2 października 2008 r. dokumentem takim jest także akt poświadczenia dziedziczenia, sporządzany przez notariusza.

Uwaga:  aktu poświadczenia dziedziczenia nie można  sporządzić, jeśli spadkodawca zmarł przed 1 lipca 1984 r. W takiej sytuacji stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić jedynie na drodze sądowej.

Nabycie spadku u notariusza
– akt poświadczenia dziedziczenia

Zasady, na jakich notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, wynikają z ustawy Prawo o notariacie.

Możliwość uzyskania stwierdzenia praw do spadku u notariusza niesie ze sobą pewne udogodnienia dla spadkobierców.  W szczególności formalności spadkowe w kancelarii notarialnej załatwić można w zdecydowanie krótszym czasie.

W praktyce są jednak takie sytuacje, gdy skorzystanie z tej opcji nie będzie niemożliwe.

Notariusz np. nie będzie mógł sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia w sytuacji gdy podstawą dziedziczenia jest testament szczególny. Takim testamentem jest testament ustny czy też testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym oraz testament wojskowy.

W takiej sytuacji należy wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku (więcej o stwierdzeniu nabycia spadku przeczytasz tutaj)

Notariusz – zgodnie ze wspomnianą ustawą prawo o notariacie – odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w sytuacjach wątpliwych, np. gdy zachodzą poważne wątpliwości co do ważności testamentu.

Przede wszystkim jednak notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony jedynie w sytuacjach niespornych.

Konflikt między spadkobiercami np. co do ważności pozostawionego przez spadkodawcę testamentu uniemożliwia sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.

Notariusz – w oparciu o przepisy ustawy – powinien  odmówić sporządzenia tego aktu także wówczas, gdy nawet pomimo zgodnego stanowiska zainteresowanych, poweźmie wątpliwość co do tego, kto powinien dziedziczyć spadek, albo jaka jest wysokość udziałów w spadku poszczególnych spadkobierców, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, także, gdy nie ma pewności co do osoby, na której rzecz spadkodawca zapis ten uczynił lub co do przedmiotu zapisu.

Nie jest  dopuszczalne sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia w stosunku do spadku, w skład którego wchodzą nieruchomości położone za granicą, a także w sytuacji, gdy spadkodawcą jest cudzoziemiec.

Jedynie w sytuacji gdy stwierdzenie praw do spadku dotyczy osób nie posiadających obywatelstwa żadnego państwa, które ponadto w chwili śmierci zamieszkiwały na terenie Polski  sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia w kancelarii notarialnej jest dopuszczalne.

Nabycie spadku u notariusza
– stawiennictwo stron

Aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, do kancelarii notarialnej muszą  stawić się równocześnie wszystkie osoby wchodzące w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi oraz osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Nabycie spadku u notariusza
– kwestie formalne

Zgodnie z przepisami prawa o notariacie akt poświadczenia dziedziczenia powinien zawierać:

1. dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu;
2. imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządził zastępca notariusza – nadto imię i nazwisko zastępcy;
3. imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL;
4. datę i miejsce zgonu spadkodawcy oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania;
5. wskazanie spadkobierców, którym spadek przypadł – imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę;
6. tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku wraz ze wskazaniem w razie dziedziczenia ustawowego, czy spadkobierca był małżonkiem spadkodawcy, czy jego krewnym i w jakim stopniu, a w razie dziedziczenia testamentowego wraz z określeniem formy testamentu;
7. wskazanie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim; 7a. wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba że osoby te nie chcą lub nie mogą być zapisobiercami;
8. powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu;
9. podpisy wszystkich biorących udział w spisywaniu protokołu dziedziczenia;
10. podpis notariusza;
11. adnotację o dokonaniu rejestracji

Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Przystępując do spisania protokołu dziedziczenia notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.

W protokole dziedziczenia zamieszcza się w szczególności:

1. zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;
2. oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
3. oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
4. oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
5. oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
6. oświadczenia, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą;
7. oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
8. wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, w protokole dziedziczenia należy zamieścić oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone.

W takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń. Przepisy te stosuje się także do oświadczeń osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Do protokołu dziedziczenia notariusz załącza:

1.  odpis aktu zgonu spadkodawcy;
2.  odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy;
3.  inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku.

Zgodnie z przepisami ustawy, po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny i przedmiotu zapisu.

Kiedy notariusz nie sporządzi
aktu poświadczenia dziedziczenia?

Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:

1. w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
2. w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
3. wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa;
4. spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.

Zgodnie z prawem o notariacie notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia przez wprowadzenie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego danych.

Notariusz opatruje wpis bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Rejestr aktów poświadczenia dziedziczenia obejmuje:

1. numer wynikający z kolejności wpisu;
2. dzień, miesiąc i rok oraz godzinę i minutę dokonania wpisu;
3. dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia;
4. imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt poświadczenia dziedziczenia sporządził zastępca notariusza – nadto imię i nazwisko zastępcy;
5. imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL;
6. datę i miejsce zgonu spadkodawcy oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania.

Z chwilą dokonania wpisu w rejestrze notariusz otrzymuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, zawiadomienie o zarejestrowaniu oraz możliwości uzyskania potwierdzenia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia ze wskazaniem numeru wynikającego z kolejności wpisu.

W tym samym trybie notariusz uzyskuje zawiadomienie o niezarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia.

Adnotację o zarejestrowaniu umieszcza się na akcie poświadczenia dziedziczenia, wskazując numer wynikający z kolejności wpisu a także dzień, miesiąc i rok oraz godzinę i minutę dokonanego wpisu.

Zarejestrowanie nie następuje, jeżeli w stosunku do danego spadku został już uprzednio zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia.

Jak widzisz, przeprowadzenie całej procedury u notariusza nie zawsze będzie możliwe. Teraz czas więc omówić…

***

Stwierdzenie nabycia spadku w postępowaniu sądowym

Jeśli z jakiegokolwiek powodu nie jest możliwe sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza należy skierować do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

W szczególności:

jeśli spadkodawca zostawił kilka różnych testamentów i zachodzą poważne wątpliwości co autentyczności jednego lub kilku z nich, jeśli spadkobiercy kwestionują autentyczność testamentu, albo jeśli między spadkobiercami jest konflikt co do ważności testamentu sprawa będzie musiała zostać rozstrzygnięta na drodze sądowej.

Spadkobierca (osoba występująca do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku) nie ma jednak żadnego wyboru, jeśli chodzi o  wybór sądu.

W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku wyłącznie właściwy jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

(uwaga: kodeks posługuje się pojęciem miejsce zamieszkania, nie zaś miejsce zameldowania)

UWAGA 2: od pewnego czasu w treści przepisu mowa o  ostatnim miejscu zwykłego pobytu.

Gdy jednak wnioskodawca złoży taki wniosek do sądu miejscowo niewłaściwego, sąd ten przekaże wniosek o stwierdzenia nabycia spadku właściwemu sądowi.

Warto jednak złożyć wniosek od razu we właściwym sądzie, gdyż procedura przekazywania sprawy zazwyczaj znacznie wydłuża czas trwania postępowania.

Sąd rozpatruje sprawy o stwierdzenie nabycia spadku w tzw. postępowaniu nieprocesowym.

Kwestie procesowe

We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wnioskodawca powinien wskazać adresy pozostałych spadkobierców, aby umożliwić sądowi wezwanie ich na rozprawę.

Na rozprawę w sprawie spadkowej sąd wzywa co prawda wszystkie osoby, które  mogą wchodzić w grę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku najczęściej wystarczy obecność i złożenie zapewnień spadkowych przez kilku, a czasem nawet tylko jednego spadkobiercę.

Podczas sprawy o stwierdzenie nabycia spadku sąd nie zajmuje się analizowaniem tego, jakie składniki majątkowe wchodziły w skład spadku. Podczas sprawy o  nabycie spadku sąd nie będzie także „dzielił” składników masy spadkowej pomiędzy spadkobierców.

Ustalenie tego, co wchodziło w skład masy spadkowej i dokonanie podziału poszczególnych składników masy spadkowej następuje podczas sprawy o dział spadku.

Opłata od składanego do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 100 zł.

(uwaga : teraz w sumie to 105 zł, dodatkowe 5 zł to opłata za umieszczenie postanowienia w rejestrze)

Jeśli w jednym wniosku wnosimy o stwierdzenie nabycia spadku po kilku osobach, trzeba zapłacić wielokrotność tej sumy.

Ponadto uzyskanie odpisu postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycie spadku ze stwierdzeniem prawomocności wymaga uiszczenia opłaty.

Należy pamiętać, iż sąd nie wysyła stronom odpisów postanowień z urzędu, należy wystąpić do sądu z odpowiednim wnioskiem.

Nie ma ograniczeń czasowych jeśli chodzi o dopełnienie formalności związanych z „załatwieniem” spraw spadkowych.

Można zrobić to nawet kilka lat po śmierci spadkodawcy. Lepiej jednak nie zwlekać z tą procedurą.

I już tak na koniec

W sprawie o nabycie spadku możesz działać sam.

Możesz tez zlecić prowadzenie takiej sprawy adwokatowi lub radcy prawnemu.

Pamiętaj, iż upływ terminu sześciu miesięcy od dowiedzenia się o swoim powołaniu do dziedziczenia skutkuje co do zasady przyjęciem spadku  wprost. Oznacza to brak ograniczeń jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi spadkowe.

******

Jeśli chodzi o ostatni akapit – tak było kiedyś.

Obecnie jest troszkę inaczej – zasadą jest przyjmowanie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (co oznacza ograniczenie odpowiedzialności za długi)

To rozwiązanie korzystniejsze dla spadkobierców.

Oczywiście w dalszym ciągu można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku – także w kancelarii notarialnej – w ustawowym terminie.

 O zmianie przepisów pisałam na blogu  – np. tutaj>>

Tak – przepisy się zmieniają. O zmianach piszę regularnie na blogu. To właśnie jeden z powodów, aby na blog zaglądać.

A jak masz już taką sprawę – rozważ skonsultowanie jej z adwokatem/ radcą prawnym.

Naprawdę – każda sprawa jest inna. Lektura bloga nie zastąpi konsultacji z prawnikiem.

Jeśli masz pytania i wątpliwości, napisz bezpośrednio do mnie na formularzu: